ĐỐI MẶT VỚI FORMOSA
“NHỮNG CON TÔM NHỎ ĐẤU VỚI CÁ VOI
ĐANG VƯỢT ĐẠI DƯƠNG ĐỐI MẶT VỚI FORMOSA”
TỔ CHỨC TRANH ĐẤU MÔI TRƯỜNG VÀ NHÂN QUYỀN THẾ GIỚI
CHUẨN BỊ DÀN CHÀO FORMOSA TẠI ĐẠI HỘI CỔ ĐÔNG
· Đòi chấm dứt phá hoại môi trường làm xấu hổ Đài Loan
· Đền bù cho nạn nhân và làm sạch các vùng bị ô nhiễm
· Phái đoàn Việt Nam tranh đấu cho nạn nhân Formosa Hà Tĩnh
*Triều Giang
(Hình của EJA, JFFV và Internet)
Đài Bắc-27/5/2023: Hàng chục biểu ngữ bằng tiếng Trung Hoa, Anh ngữ và Việt ngữ đang được 6 tổ chức trong Liên Minh Quan Sát Formosa chuẩn bị cho cuộc biểu tình hội tụ các nhà tranh đấu trên thế giới chống Formosa, công ty gây ô nhiễm cho nhiều nơi trên thế giới.
1.Chấm dứt Nhựa Formosa!
2. Ngừng ô nhiễm / Ngừng gây ô nhiễm cho ngôi nhà của chúng ta
3. Đánh giá tác động môi trường và nhân quyền độc lập của bên thứ ba
4. Bồi thường cho nạn nhân
5. Formosa Plastics là nỗi xấu hổ của Đài Loan / Shame on Formosa Plastics!
Trên trang Facebook Hiệp Hội Quyền Môi Trường EJA (Environment Jurist Association) đã đăng bản tin: Từ Hoa Kỳ có 3 phụ nữ đã nhiều năm tranh đấu với công ty Formosa, một công ty nổi tiếng trên thế giới về hủy hoại môi trường với câu ngạn ngữ:
“Tôm nhỏ đấu cá voi” (đồng nghĩa với tục ngữ “Châu chấu đá xe) của VN:
Người thứ nhất là bà Diane Wilson, một ngư dân Texas dũng cảm phản đối Formosa Plastics sắp sang thăm Đài Loan, sẽ dự Đại hội cổ đông Formosa Plastics 30/5 và cố gắng đối thoại với ban lãnh đạo Formosa Plastics, yêu cầu Formosa Nhựa trả lại một quê hương trong sạch và lành mạnh. “Tôm nhỏ chiến đấu với cá voi lớn”: Ngư dân đánh bắt tôm Texas chiến đấu với nhựa Formosa – Diane Wilson
#DianeWilson là ai?
Diane Wilson là một ngư dân thế hệ thứ tư và là mẹ của năm đứa con sống ở bờ biển Vịnh Mexico ở Texas, để đẩy lùi tình trạng ô nhiễm đại dương ở quê hương bà, nơi cao nhất ở Hoa Kỳ, bà đã đứng lên đấu tranh. phản đối việc Formosa Plastics đổ trái phép nước thải và các chất độc hại tại địa phương. Sau 30 năm đấu tranh, bà đã thắng và thành công một phán quyết mang tính bước ngoặt đối với Formosa Plastics, đây cũng là vụ dàn xếp vụ kiện dân sự lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ. Do đóng góp xuất sắc của Diane cho môi trường, bà cũng đã được trao Giải thưởng Môi trường Goldman hay còn gọi là Giải thưởng #Nobel Xanh vào năm 2023
Con đường đến với Phong trào Môi trường của #Diane Wilson
Năm 1983, Formosa Plastics thành lập nhà máy sản xuất nhựa (nhà máy Point Comfort) tại vịnh Lavaca, cửa vịnh Mexico, trong quá trình vận hành nhà máy, một lượng lớn phụ phẩm của dầu mỏ và khí tự nhiên đã được chuyển hóa thành những viên nhựa (#Nurdles) và thải ra Vịnh Lavaca và các vùng nước lân cận. Những vùng nước này không chỉ là khu vực đánh bắt cá thương mại, môi trường sống của các sinh vật biển và đất ngập nước, mà còn là nơi vui chơi của trẻ em địa phương. Những hạt nhựa thải ra từ nhà máy Point Comfort không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà do có kích thước, hình dạng giống trứng cá nên thường bị chim và sinh vật biển ăn phải, khiến chúng bị suy nội tạng và không thể ăn được. Nguy hại hơn nữa là những sinh vật bị nhiễm các hạt nhựa, được dùng như thức ăn, hay vật phẩm được con người sử dụng.
Năm 1989, Diane nhận thấy sản lượng đánh bắt tôm của mình giảm mạnh, sau khi đọc các báo cáo về việc rò rỉ hóa chất thường xuyên ở khu vực địa phương, Diane quyết tâm bảo vệ quê hương mình khỏi ô nhiễm và khôi phục hệ sinh thái biển bị hủy hoại, đồng thời bắt đầu điều tra việc Formosa Plastics thải chất nhựa từ nhà máy Point Comfort.
Diane Wilson đấu với Formosa
Trong quá trình đối đầu với Formosa Plastics, Diane đã dũng cảm tiến lên, không sợ bị chế giễu, mua chuộc, vu khống và thậm chí nguy hiểm đến tính mạng trên đường đi, và bằng những hành động như kháng cáo hợp lý, bất hợp tác và tuyệt thực, bà kêu gọi Formosa Plastics ký giao thức “Zero Discharge” đối với chất thải. Tuy nhiên, do sự lười biếng của các cơ quan bảo vệ môi trường địa phương trong việc thực thi pháp luật, Formosa Plastics tiếp tục rò rỉ chất thải độc hại và thậm chí thường xuyên báo cáo Formosa chấp hành luật an toàn công nghiệp.
Những năm sau đó, Diane tuyển dụng ngư dân địa phương và nhân viên cũ của nhà máy Point Comfort để thành lập một nhóm tình nguyện thu thập bằng chứng về ô nhiễm của nhà máy Point Comfort dọc bờ biển mỗi ngày bằng cách đi bộ và chèo thuyền kayak. hơn 7.000 hình ảnh và video ghi lại các vi phạm của Formosa Plastics, và chính thức khởi kiện Formosa Plastics ra Tòa án Liên bang vào năm 2017.
Vào năm 2019, tòa án liên bang đã phán quyết rằng Formosa Plastics đã vi phạm các thông số kỹ thuật của Đạo luật Nước sạch Hoa Kỳ. Cuối cùng, Formosa Plastics đã dàn xếp với 50 triệu đô la Mỹ và sử dụng khoản bồi thường này để tài trợ cho nghiên cứu và các công viên địa phương, quỹ xây dựng, giáo dục môi trường, tái thiết Vịnh Lavaca và các vùng đất ngập nước trong khu vực, thành lập hợp tác xã nghề cá bền vững của ngư dân địa phương, v.v. Căn cứ vào phán quyết, Formosa Plastics cũng hứa sẽ làm sạch rác thải nhựa ở Vịnh Lavaca và đạt tiêu chuẩn không thải hạt nhựa của nhà máy Point Comfort.
Mặc dù Diane đã thắng một vụ kiện mang tính bước ngoặt nhưng phong trào môi trường của Diane không dừng lại ở đó, Diane vẫn tiếp tục thúc đẩy thực thi pháp luật, bảo vệ môi trường và mong rằng tất cả các nhà máy hóa chất đều có thể thực hiện một tương lai không xả thải nhựa
*Diane hiện là giám đốc và người sáng lập Calhoun County Resource Watch và là giám đốc điều hành của San Antonio Bay Estuarine Waterkeeper.
“Tôm con đấu với cá voi” thứ hai sẽ đến Đại hội Cổ đông Formosa Plastics để cùng tham gia với người đánh tôm #Texas Diane Wilson trong chuyến đi khẩn cấp ở Đài Loan là bà NancyBui, một nhà hoạt động nhân quyền và môi trường người Mỹ gốc Việt, người dũng cảm chống lại Formosa và chế độ độc tài ở Việt Nam. Bà sẽ đến đại hội cổ đông Formosa Plastics cùng với hai nạn nhân khác của vụ ô nhiễm Formosa Plastics, và nói chuyện trực tiếp với ban lãnh đạo Formosa Plastics, yêu cầu Formosa Plastics chấm dứt tình trạng ô nhiễm môi trường, tai nạn an toàn công nghiệp và vi phạm nhân quyền tại công ty con Việt Nam Nhà Máy Thép Hà Tĩnh, và thực sự đền bù cho hàng ngàn nạn nhân của thảm họa biển năm 2016.
Formosa gây ô nhiễm Việt Nam như thế nào?
Ngày 06/04/2016, Formosa Plastics thải chất độc hại tại Công Ty Gang Thép Hà Tĩnh, Việt Nam, khiến cá và sinh vật biển chết hàng loạt dọc bờ biển 250 cây số miền Trung xuyên 4 tỉnh miền Trung, hàng ngàn người dân biểu tình phản đối cá bị ô nhiễm, người ăn cá đổ bệnh, thợ lặn chết sau khi chạm vào đường ống dưới nước thải ra chất độc hại. Sự kiện được coi là thảm họa môi trường tồi tệ nhất trong lịch sử Việt Nam. Formosa Plastics sau đó đã hứa bồi thường 500 triệu đô la Mỹ, nhưng số tiền bồi thường rơi thẳng vào tay chính phủ Việt Nam, nhiều nạn nhân nhận được số tiền bồi thường ít hơn rất nhiều so với mức thiệt hại của họ, thậm chí nhiều nạn nhân còn không được bồi thường. Các nạn nhân biểu tình và tìm cách nộp đơn kiện nhà cầm quyền CSVN, đã bị #đánh đập, #bỏ tù, #bắt bớ. Formosa Plastics và chính phủ Việt Nam chưa bao giờ công bố báo cáo nghiên cứu của hàng trăm học các nhà khoa về vụ việc, gọi đây là vấn đề an ninh quốc gia và cấm tất cả các nhà khoa học tham gia nghiên cứu tiết lộ. Và số tiền bồi thường cho các nạn nhân không được đo lường chính xác và còn lâu mới đủ để bù đắp thiệt hại.
Vụ việc Formosa Plastics gây ô nhiễm tại Việt Nam đã gây khó khăn về tài chính cho người dân địa phương, cha mẹ không thể đóng học phí, con cái bỏ học, thậm chí người dân có nhu cầu tìm kiếm cơ hội việc làm ở các nước láng giềng. Không chỉ vậy, từ năm 2016, tình trạng ô nhiễm, vi phạm liên tục xảy ra. Tháng 10/2022, tại Nhà máy Thép Formosa Plastics Hà Tĩnh xảy ra hỏa hoạn, khói vàng bốc mùi hôi thối; trong năm 2021 và 2022, các vụ tai nạn về an toàn công nghiệp liên tục xảy ra khiến ít nhất 4 người tử vong và nhiều người bị thương. Có thể nói, bất chấp những bài học rút ra từ thảm họa biển năm 2016, những vi phạm về môi trường và nhân quyền tại địa phương của Formosa Plastics vẫn tiếp tục diễn ra.
#JFFV và NancyBui là ai?
Vào năm 2017, Nancy Bùi và thân hữu đã thành lập tổ chức Công lý cho Nạn nhân Formosa (JFFV) để hỗ trợ các nạn nhân của sự kiện ô nhiễm của Formosa Hà Tĩnh. Do các nạn nhân không thể nhận được hỗ trợ tư pháp công bằng tại Việt Nam, JFFV đã chuyển vụ kiện sang Đài Loan, quê hương của Formosa Plastics, vào năm 2019 để hỗ trợ những người Việt Nam là nạn nhân nộp đơn kiện. Sau khi thành công trong việc đòi quyền tài phán tại Đài Loan, năm 2022, vì công ty Formosa đòi hỏi giấy ủy quyền của nạn nhân (cần thiết cho các hồ sơ xuyên quốc gia) cần phải được chính phủ Việt Nam xác nhận, điều này lại khiến nạn nhân gặp nguy hiểm và khiến vụ việc không được giải quyết hiệu quả trong một thời gian dài . .
Bảy năm đã trôi qua kể từ khi thảm họa ô nhiễm của Tập đoàn Nhựa Formosa, thông tin vẫn mù mờ, nạn nhân không nhận được bồi thường hợp lý, vi phạm nhân quyền và môi trường vẫn tiếp tục diễn ra. Mặc dù bà Nancy Bùi đã bị tấn công trên Internet, kể cả qua Youtube, Facebook và email, nói rằng bà ấy đã nói dối trong vụ kiện để nhận tiền quyên góp, và rằng luật sư đại diện cho nạn nhân là giả mạo và bất tài, Nancy Bùi vẫn tiếp tục bào chữa cho nạn nhân của Formosa Plastics. Bà tiếp tục lên tiếng, chạy vạy khắp nơi, vận động hành lang tại Quốc hội Hoa Kỳ, quay phim tài liệu và thậm chí đã nhiều lần đến Đài Loan để lên tiếng cho các nạn nhân. Bà phát biều:
“Tôi hy vọng Tập đoàn Formosa Plastics và các cổ đông có thể lắng nghe tiếng nói của các nạn nhân và thực sự hoàn thành trách nhiệm xã hội của mình”.
“Tôm con đấu với cá voi” thứ ba sẽ cùng đến Đại hội đồng cổ đông Formosa Plastics chiến đấu với cá voi lớn
trong cuộc chạm trán chớp nhoáng ở Đài Loan với Diane Wilson và Nancy Bùi , và là người chiến thắng Giải thưởng Môi trường #Goldman năm 2021, bà Sharon Lavigne.
#SharonLavigne và vành đai Ung thư
Quê hương của Sharon là một khu vực bị ô nhiễm nặng nề bởi ngành công nghiệp hóa dầu. Tỷ lệ ung thư ở địa phương cao đến mức nó được gọi là “Vành đai ung thư”. . Tập đoàn Nhựa Formosa đang lên kế hoạch xây dựng “Dự án #Sunshine” tại đây: có diện tích khoảng 1011 hec. (2500 mẫu Anh), sẽ là khu công nghiệp sản xuất nhựa lớn nhất thế giới. Sharon đã đích thân đến thăm Đài Loan, quốc gia nơi có công ty mẹ của Formosa Plastics, và yêu cầu Tập đoàn Formosa Plastics đối mặt với những vi phạm nhân quyền và môi trường nghiêm trọng do Dự án Sunshine gây ra, đồng thời ngừng sự phát triển ngay lập tức.
#SharonLavigne là ai?
Sharon Lavigne từng là giáo viên giáo dục đặc biệt ở Louisiana, sống ở Giáo xứ St. James, Sharon đã đấu tranh thành công với Tập đoàn Hóa chất Vạn Hoa của Trung Quốc để thành lập một nhà máy ở Giáo xứ St. James, vì vậy vào năm 2021, bà đã được trao Giải thưởng Môi trường Goldman, được gọi là Giải thưởng #Nobel Xanh. #SharonLavigne trở thành ngôi sao cho các nhà hoạt động môi trường
Vào tháng 4 năm 2018, Formosa Plastics đã lên kế hoạch thành lập khu công nghiệp hóa dầu (Dự án Sunshine) lớn nhất ở Bắc Mỹ với tổng giá trị 9,4 tỷ đô la Mỹ tại quận hạt của Giáo xứ St. James, tuyên bố rằng nó sẽ cung cấp một lượng lớn cơ hội việc làm cho cư dân địa phương, nhưng khủng hoảng tiềm ẩn, đó là việc thải ra tới 44,3 tấn hóa chất gây ung thư và 13 triệu tấn carbon gây ô nhiễm mỗi năm.
Tỷ lệ ung thư ở khu vực Giáo xứ St. James cao gấp 50 lần so với tỷ lệ trung bình toàn quốc và việc thải hóa chất thường gây ra “cơn mưa vàng” độc hại làm ô nhiễm quê hương của Sharon. Để ngăn không cho khu vực nơi bà sống hàng thập kỷ bị gọi là “Hành lang hóa dầu” và “Hành lang ung thư”, Sharon quyết định tham gia cuộc chiến và thành lập tổ chức quyền môi trường RISE St.James.
Hành động được thực hiện bởi #SharonLavigne
Vào ngày 6 tháng 1 năm 2020, các cơ quan quản lý ở bang Louisiana đã cấp một phần giấy phép cho Dự án Sunshine.
Sau khi giấy phép được cấp, Sharon đã vận động quần chúng, tổ chức các cuộc biểu tình ôn hòa và tuần hành, liên tục nhấn mạnh nguy cơ ung thư do khu công nghiệp hóa dầu gây ra và khả năng xảy ra cháy nổ, đồng thời chỉ ra rằng 86% diện tích là nơi công nghiệp của Dự án Sunshine. khu vực tọa lạc là người Mỹ gốc Phi châu, vì vậy nó cũng động chạm đến vấn đề phân biệt chủng tộc trong môi trường.
Sau những nỗ lực của Sharon, trong một phán quyết vào tháng 9 năm 2022, tòa án đã hủy bỏ giấy phép do cơ quan quản lý cấp. Vụ án vẫn đang được kháng cáo, nếu kháng cáo bị bác bỏ, đó hẳn là một chiến thắng đã được chờ đợi từ lâu đối với Sharon.
Cả 3 nhân vật nói trên đã được sự hỗ trợ đặc biết của các tổ chức tranh đấu cho môi trường và nhân quyền thế giới như Friend of the Earth, Earth Works,
Sau hai năm gián đoạn vì dịch COVID, Đại hội cổ đông năm nay của đại công ty Formosa Plastic Group sẽ được tổ chức tại trụ sở chính tại Đài bắc vào ngày 30 tháng 5 sắp tới, hứa hẹn nhiều náo nhiệt và căng thẳng với những sinh hoạt của tập thể đấu tranh cho môi trường và nhân quyền thế giới, họ tập trung tại đây với mục đích gây sức ép buộc công ty Formosa, công ty nổi tiếng phá hoại môi trường và coi thường quyền làm người (Human Rights) tại tất cả những nơi họ đến mở nhà máy trên thế giới, sẽ phải thay đổi các làm ăn kiếm lời bất chấp. Hy vọng sự tập hợp đấu tranh này sẽ giúp cuộc khiếu kiện tại Đài Loan của 7875 nạn nhân Việt Nam sẽ có kết quả tốt.
Cũng nên nhắc lại Liên Minh Giám sát Formosa bao gồm 6 tổ chức pháp lỳ và đấu tranh cho môi trường và nhân quyền bao gồm: Tổ chức Quyền Môi Trường ERF, Hiệp Hội Công Lý Môi Trường EJA, Tổ chức Giám sát Quyền làm người tại Đài Loan, HRW (Human Right Watch Taiwan), Văn phòng Hỗ trợ Người Nhập Cư và Lao Động Việt Nam tại Đài Loan do LM. Nguyễn Văn Hùng làm Giám đốc, Hội Công Lý Cho Nạn Nhân Formosa (JFFV), và Tổ chức Giám Sát Công Ước. (Covenants Watch).
Triều Giang
(05/2023)
THƯƠNG QUÁ LÀ THƯƠNG
NHỮNG TÙ NHÂN NGOÀI BẮC / HỎA LÒ – TRONG NAM / CHÍ HÒA
BÍ QUYẾT CHỐNG LÃO HÓA
Dopamine là gì?
Dopamine là một loại chất dẫn truyền thần kinh. Cơ thể bạn tạo ra nó và hệ thống thần kinh của bạn sử dụng nó để gửi thông điệp giữa các tế bào thần kinh. Đó là lý do tại sao nó đôi khi được gọi là chất truyền tin hóa học.
Dopamine đóng một vai trò trong cách chúng ta cảm thấy vui vẻ. Đó là một phần quan trọng trong khả năng suy nghĩ và lập kế hoạch duy nhất của con người chúng ta. Nó giúp chúng ta phấn đấu, tập trung và tìm thấy những điều thú vị.
Cơ thể của bạn sẽ phát tán nó dọc theo bốn con đường chính trong não. Giống như hầu hết các hệ thống khác trong cơ thể, bạn không nhận thấy nó (hoặc thậm chí có thể biết về nó) cho đến khi có sự cố.
Quá nhiều hoặc quá ít có thể dẫn đến một loạt các vấn đề sức khỏe. Một số bệnh nghiêm trọng, như bệnh Parkinson. Những bệnh khác ít ghê hơn nhiều.
Kiến thức cơ bản về Dopamine
Nó được tạo ra trong não thông qua một quá trình hai bước. Đầu tiên, nó thay đổi axit amin tyrosine thành một chất gọi là dopa, và sau đó thành dopamine.
Nó ảnh hưởng đến nhiều phần hành vi và chức năng thể chất của bạn, chẳng hạn như:
Học tập
Động lực
Nhịp tim
Chức năng mạch máu
Chức năng thận
Cho con bú
Ngủ
Tâm trạng
Chú ý
Kiểm soát buồn nôn và nôn mửa
Xử lý cơn đau
Phong trào
Vai trò trong sức khỏe tâm thần
Thật khó để xác định một nguyên nhân duy nhất của hầu hết các rối loạn và thách thức về sức khỏe tâm thần. Nhưng chúng thường liên quan đến quá nhiều hoặc quá ít dopamine trong các phần khác nhau của não. Những ví dụ bao gồm:
Tâm thần phân liệt. Nhiều thập kỷ trước, các nhà nghiên cứu tin rằng các triệu chứng bắt nguồn từ hệ thống dopamine quá hiếu động. Bây giờ chúng ta biết rằng một số là do quá nhiều hóa chất này trong một số bộ phận của não. Điều này bao gồm ảo giác và ảo tưởng. Việc thiếu nó ở các bộ phận khác có thể gây ra các dấu hiệu khác nhau, chẳng hạn như thiếu động lực và ham muốn.
ADHD. Không ai biết chắc điều gì gây ra chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Một số nghiên cứu cho thấy nó có thể là do sự thiếu hụt dopamine. Vấn đề này có thể do gen của bạn. Thuốc ADHD methylphenidate (Ritalin) hoạt động bằng cách tăng cường dopamine.
Lạm dụng và nghiện ma tuý. Các loại ma túy như cocaine có thể gây ra sự gia tăng nhanh chóng dopamine trong não của bạn. Điều đó thỏa mãn hệ thống phần thưởng tự nhiên của bạn một cách đáng kể. Nhưng việc sử dụng ma túy lặp đi lặp lại cũng làm tăng ngưỡng cho loại khoái cảm này. Điều này có nghĩa là bạn cần phải mất nhiều hơn để đạt được mức cao tương tự. Trong khi đó, ma túy làm cho cơ thể bạn ít có khả năng sản xuất dopamine một cách tự nhiên. Điều này dẫn đến cảm xúc xuống thấp khi bạn tỉnh táo.
==================================================
Người già thường thiếu Dopamine trong não, từ đó bị lão hóa, trầm cảm vv…..
DINH DƯỠNG
10 cách tốt nhất để tăng mức Dopamine một cách tự nhiên.
Dopamine là một chất truyền tin hóa học quan trọng trong não có nhiều chức năng.
Nó liên quan đến phần thưởng, động lực, trí nhớ, sự chú ý và thậm chí điều chỉnh các chuyển động của cơ thể.
Khi dopamine được giải phóng một lượng lớn, nó tạo ra cảm giác thích thú và phần thưởng, thúc đẩy bạn lặp lại một hành vi cụ thể.
Ngược lại, mức độ dopamine thấp có liên quan đến việc giảm động lực và giảm sự nhiệt tình đối với những thứ có thể kích thích hầu hết mọi người.
Nồng độ dopamine thường được điều chỉnh tốt trong hệ thống thần kinh, nhưng có một số điều bạn có thể làm để tăng mức độ một cách tự nhiên.
Dưới đây là 10 cách hàng đầu để tăng mức dopamine một cách tự nhiên.
1. Ăn nhiều Protein.
Protein được tạo thành từ các khối xây dựng nhỏ hơn được gọi là axit amin.
Có 23 loại axit amin khác nhau, một số loại mà cơ thể bạn có thể tổng hợp và một số loại khác mà bạn phải lấy từ thức ăn.
Một axit amin được gọi là tyrosine đóng một vai trò quan trọng trong việc sản xuất dopamine.
Các enzym trong cơ thể của bạn có khả năng biến tyrosine thành dopamine, do đó, có đủ mức tyrosine là rất quan trọng để sản xuất dopamine.
Tyrosine cũng có thể được tạo ra từ một axit amin khác gọi là phenylalanin.
Cả tyrosine và phenylalanine đều được tìm thấy tự nhiên trong các loại thực phẩm giàu protein như gà tây, thịt bò, trứng, sữa, đậu nành và các loại đậu.
Các nghiên cứu cho thấy rằng việc tăng lượng tyrosine và phenylalanine trong chế độ ăn uống có thể làm tăng mức dopamine trong não, có thể thúc đẩy suy nghĩ sâu và cải thiện trí nhớ.
Ngược lại, khi loại bỏ phenylalanin và tyrosine khỏi chế độ ăn, nồng độ dopamine có thể bị cạn kiệt.
Mặc dù các nghiên cứu này cho thấy rằng việc hấp thụ các axit amin này cực kỳ cao hoặc cực thấp có thể ảnh hưởng đến mức dopamine, nhưng vẫn chưa biết liệu các biến thể bình thường trong lượng protein có ảnh hưởng nhiều hay không.
TÓM LƯỢC.
Dopamine được sản xuất từ các axit amin tyrosine và phenylalanine, cả hai đều có thể được lấy từ thực phẩm giàu protein. Việc hấp thụ rất cao các axit amin này có thể làm tăng mức dopamine.
2. Ăn ít chất béo bão hòa.
Một số nghiên cứu trên động vật đã phát hiện ra rằng chất béo bão hòa, chẳng hạn như chất béo có trong mỡ động vật, bơ, sữa nguyên chất béo, có thể làm gián đoạn tín hiệu dopamine trong não khi tiêu thụ với số lượng rất lớn.
Cho đến nay, những nghiên cứu này chỉ được thực hiện trên chuột, nhưng kết quả thu được rất hấp dẫn.
Một nghiên cứu cho thấy những con chuột tiêu thụ 50% calo từ chất béo bão hòa đã làm giảm tín hiệu dopamine trong các vùng tưởng thưởng của não, so với những con vật nhận cùng một lượng calo từ chất béo không bão hòa.
Điều thú vị là những thay đổi này xảy ra ngay cả khi không có sự khác biệt về trọng lượng, lượng mỡ trong cơ thể, hormone hoặc lượng đường trong máu.
Một số nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng chế độ ăn giàu chất béo bão hòa có thể làm tăng tình trạng viêm trong cơ thể, dẫn đến những thay đổi trong hệ thống dopamine, nhưng vẫn cần nghiên cứu thêm.
Một số nghiên cứu quan sát đã tìm thấy mối liên hệ giữa lượng chất béo bão hòa cao với trí nhớ kém và chức năng nhận thức ở người, nhưng vẫn chưa biết liệu những tác động này có liên quan đến mức dopamine hay không.
TÓM LƯỢC.
Các nghiên cứu trên động vật đã phát hiện ra rằng chế độ ăn giàu chất béo bão hòa có thể làm giảm tín hiệu dopamine trong não, dẫn đến phản ứng khen thưởng bị giảm sút. Tuy nhiên, không rõ liệu điều này có đúng ở con người hay không. Nghiên cứu thêm là cần thiết.
3. Tiêu thụ Probiotics.
Trong những năm gần đây, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng ruột và não có mối liên hệ chặt chẽ với nhau.
Trên thực tế, ruột đôi khi được gọi là “bộ não thứ hai” vì nó chứa một số lượng lớn các tế bào thần kinh sản xuất nhiều phân tử truyền tín hiệu dẫn truyền thần kinh, bao gồm cả dopamine.
Bây giờ rõ ràng là một số loài vi khuẩn sống trong ruột của bạn cũng có khả năng sản xuất dopamine, có thể ảnh hưởng đến tâm trạng và hành vi.
Nghiên cứu trong lĩnh vực này còn hạn chế. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy rằng khi tiêu thụ với số lượng đủ lớn, một số chủng vi khuẩn nhất định có thể làm giảm các triệu chứng lo lắng và trầm cảm ở cả động vật và con người.
Mặc dù có mối liên hệ rõ ràng giữa tâm trạng, men vi sinh và sức khỏe đường ruột nhưng người ta vẫn chưa hiểu rõ về nó.
Có vẻ như việc sản xuất dopamine đóng một vai trò trong cách thức chế phẩm sinh học cải thiện tâm trạng, nhưng cần phải nghiên cứu thêm để xác định mức độ ảnh hưởng đáng kể.
TÓM LƯỢC.
Các chất bổ sung probiotic có liên quan đến việc cải thiện tâm trạng ở người và động vật, nhưng cần phải nghiên cứu thêm để xác định vai trò chính xác của dopamine.
4. Ăn Đậu Nhung.
Đậu nhung, còn được gọi là Mucuna pruriens, tự nhiên chứa hàm lượng cao L-dopa, phân tử tiền thân của dopamine.
Các nghiên cứu cho thấy rằng ăn những loại đậu này có thể giúp tăng mức dopamine một cách tự nhiên, đặc biệt là ở những người mắc bệnh Parkinson, một chứng rối loạn vận động do mức dopamine thấp.
Một nghiên cứu nhỏ ở những người bị bệnh Parkinson cho thấy rằng tiêu thụ 250 gam đậu nhung nấu chín làm tăng đáng kể mức dopamine và giảm các triệu chứng Parkinson từ một đến hai giờ sau bữa ăn.
Tương tự như vậy, một số nghiên cứu về thuốc bổ Mucuna pruriens nhận thấy rằng chúng thậm chí có thể hiệu quả hơn và lâu dài hơn các loại thuốc điều trị Parkinson truyền thống, cũng như có ít tác dụng phụ hơn.
Hãy nhớ rằng đậu nhung có độc tính với số lượng cao. Đảm bảo tuân theo các khuyến nghị về liều lượng trên nhãn sản phẩm.
Mặc dù những thực phẩm này là nguồn tự nhiên của L-dopa, nhưng điều quan trọng là bạn phải tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện thay đổi chế độ ăn uống hoặc thói quen bổ sung.
TÓM LƯỢC.
Đậu nhung là nguồn tự nhiên của L-dopa, một phân tử tiền thân của dopamine. Các nghiên cứu cho thấy rằng chúng có thể có hiệu quả tương tự như thuốc điều trị Parkinson trong việc tăng mức dopamine.
..
5. Tập thể dục thường xuyên
Tập thể dục được khuyến khích để tăng mức endorphin và cải thiện tâm trạng.
Những cải thiện về tâm trạng có thể được nhìn thấy sau ít nhất 10 phút hoạt động aerobic nhưng có xu hướng cao nhất sau ít nhất 20 phút.
Mặc dù những tác động này có thể không hoàn toàn do sự thay đổi mức dopamine, nhưng nghiên cứu trên động vật cho thấy rằng tập thể dục có thể tăng mức dopamine trong não.
Ở chuột, chạy trên máy chạy bộ làm tăng giải phóng dopamine và điều chỉnh số lượng các thụ thể dopamine trong các vùng tưởng thưởng của não.
Tuy nhiên, những kết quả này đã không được lặp lại một cách nhất quán ở người.
Trong một nghiên cứu, 30 phút chạy trên máy chạy bộ cường độ trung bình không làm tăng nồng độ dopamine ở người lớn.
Tuy nhiên, một nghiên cứu kéo dài ba tháng cho thấy rằng thực hiện một giờ yoga sáu ngày mỗi tuần làm tăng đáng kể mức dopamine.
Tập thể dục nhịp điệu thường xuyên cũng có lợi cho những người mắc bệnh Parkinson, một tình trạng trong đó mức dopamine thấp làm rối loạn khả năng kiểm soát chuyển động của não.
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng tập thể dục cường độ cao thường xuyên vài lần mỗi tuần cải thiện đáng kể khả năng kiểm soát vận động ở những người bị Parkinson’s, cho thấy rằng có thể có tác dụng có lợi đối với hệ thống dopamine.
Cần có nhiều nghiên cứu hơn để xác định cường độ, loại và thời gian tập thể dục có hiệu quả nhất trong việc tăng cường dopamine ở người, nhưng nghiên cứu hiện tại rất hứa hẹn.
TÓM LƯỢC.
Tập thể dục có thể cải thiện tâm trạng và có thể tăng mức dopamine khi thực hiện thường xuyên. Nghiên cứu thêm là cần thiết để xác định các khuyến nghị cụ thể để tăng mức dopamine.
6. Ngủ Đủ giấc.
Khi dopamine được giải phóng trong não, nó sẽ tạo ra cảm giác tỉnh táo và tỉnh táo.
Các nghiên cứu trên động vật cho thấy dopamine được giải phóng một lượng lớn vào buổi sáng khi thức dậy và mức độ đó giảm tự nhiên vào buổi tối khi đã đến lúc đi ngủ.
Tuy nhiên, thiếu ngủ dường như làm gián đoạn những nhịp điệu tự nhiên này.
Khi mọi người buộc phải thức suốt đêm, khả năng sẵn có của các thụ thể dopamine trong não sẽ giảm đáng kể vào sáng hôm sau.
Vì dopamine thúc đẩy sự tỉnh táo, làm giảm độ nhạy của các thụ thể nên bạn sẽ dễ đi vào giấc ngủ hơn, đặc biệt là sau một đêm mất ngủ.
Tuy nhiên, có ít dopamine thường đi kèm với những hậu quả khó chịu khác như giảm khả năng tập trung và phối hợp kém.
Ngủ đều đặn, chất lượng cao có thể giúp giữ cân bằng mức dopamine và giúp bạn cảm thấy tỉnh táo và hoạt động hiệu quả hơn trong ngày.
Tổ chức Giấc ngủ Quốc gia khuyến nghị ngủ 7-9 giờ mỗi đêm để có sức khỏe tối ưu cho người lớn, cùng với vệ sinh giấc ngủ đúng cách.
Vệ sinh giấc ngủ có thể được cải thiện bằng cách ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, giảm tiếng ồn trong phòng ngủ, tránh dùng caffeine vào buổi tối và chỉ sử dụng giường để ngủ.
TÓM LƯỢC.
Thiếu ngủ có thể làm giảm độ nhạy dopamine trong não, dẫn đến cảm giác buồn ngủ quá mức. Ngủ một giấc ngon lành có thể giúp điều chỉnh nhịp điệu dopamine tự nhiên của cơ thể bạn.
7. Nghe nhạc.
Nghe nhạc có thể là một cách thú vị để kích thích giải phóng dopamine trong não.
Một số nghiên cứu hình ảnh não bộ đã phát hiện ra rằng nghe nhạc làm tăng hoạt động ở các vùng tưởng thưởng và khoái cảm của não, nơi có nhiều thụ thể dopamine.
Một nghiên cứu nhỏ điều tra tác động của âm nhạc đối với dopamine cho thấy mức độ dopamine trong não tăng 9% khi mọi người nghe các bài hát nhạc cụ khiến họ ớn lạnh.
Vì âm nhạc có thể tăng mức dopamine, nên nghe nhạc thậm chí còn được chứng minh là có thể giúp những người mắc bệnh Parkinson cải thiện khả năng kiểm soát vận động tinh của họ.
Cho đến nay, tất cả các nghiên cứu về âm nhạc và dopamine đều sử dụng giai điệu nhạc cụ để họ có thể chắc chắn sự gia tăng dopamine là do âm nhạc du dương – không phải lời bài hát cụ thể.
Cần nghiên cứu thêm để xem liệu các bài hát có lời bài hát có tác dụng tương tự hoặc có khả năng lớn hơn hay không.
TÓM LƯỢC.
Nghe nhạc cụ yêu thích của bạn có thể làm tăng mức dopamine của bạn. Cần nghiên cứu thêm để xác định ảnh hưởng của âm nhạc với lời bài hát.
8. Ngồi thiền.
Thiền là phương pháp thực hành để dọn dẹp tâm trí của bạn, tập trung vào bên trong và để cho suy nghĩ của bạn trôi đi mà không phán xét hay chấp trước.
Nó có thể được thực hiện trong khi đứng, ngồi hoặc thậm chí đi bộ, và luyện tập thường xuyên có liên quan tới sức khỏe tinh thần và thể chất.
Nghiên cứu mới đã phát hiện ra rằng những lợi ích này có thể là do mức dopamine trong não tăng lên.
Một nghiên cứu bao gồm tám giáo viên thiền có kinh nghiệm cho thấy sản xuất dopamine tăng 64% sau khi thiền trong một giờ, so với khi nghỉ ngơi yên tĩnh.
Người ta cho rằng những thay đổi này có thể giúp những người hành thiền duy trì tâm trạng tích cực và có động lực để duy trì trạng thái thiền định trong một thời gian dài hơn.
Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu những tác dụng tăng cường dopamine này chỉ xảy ra ở những người tập thiền có kinh nghiệm hay chúng cũng xảy ra ở những người mới tập thiền.
TÓM LƯỢC.
Thiền định làm tăng mức dopamine trong não của những người hành thiền có kinh nghiệm, nhưng không rõ liệu những tác dụng này có xảy ra ở những người mới tập thiền hay không.
9. Nhận đủ ánh sáng mặt trời.
Rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD) là một tình trạng mà mọi người cảm thấy buồn hoặc chán nản trong mùa đông khi họ không được tiếp xúc với đủ ánh sáng mặt trời.
Ai cũng biết rằng thời gian tiếp xúc với ánh nắng mặt trời thấp có thể dẫn đến giảm mức độ chất dẫn truyền thần kinh thúc đẩy tâm trạng, bao gồm dopamine và tiếp xúc với ánh nắng mặt trời có thể làm tăng chúng.
Một nghiên cứu ở 68 người trưởng thành khỏe mạnh cho thấy những người tiếp xúc nhiều với ánh sáng mặt trời nhất trong 30 ngày trước đó có mật độ thụ thể dopamine cao nhất trong vùng thưởng và vùng vận động của não bộ.
Mặc dù tiếp xúc với ánh nắng mặt trời có thể làm tăng mức dopamine và cải thiện tâm trạng, nhưng điều quan trọng là phải tuân thủ các nguyên tắc an toàn vì phơi nắng quá nhiều có thể gây hại và có thể gây nghiện.
Một nghiên cứu ở những người thuộc da bắt buộc đến thăm giường tắm nắng ít nhất hai lần mỗi tuần trong một năm cho thấy rằng các buổi tắm nắng dẫn đến sự gia tăng đáng kể mức dopamine và mong muốn lặp lại hành vi.
Ngoài ra, tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá nhiều có thể gây tổn thương da và tăng nguy cơ ung thư da, vì vậy điều độ là rất quan trọng.
Thông thường, bạn nên hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong giờ cao điểm khi bức xạ tia cực tím mạnh nhất, thường từ 10 giờ sáng đến 2 giờ chiều và thoa kem chống nắng bất cứ khi nào chỉ số UV trên 3.
TÓM LƯỢC.
Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời có thể làm tăng mức dopamine, nhưng điều quan trọng là phải lưu ý đến các nguyên tắc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời để tránh tổn thương da.
10. Xem xét Thuốc bổ sung.
Cơ thể bạn cần một số vitamin và khoáng chất để tạo ra dopamine. Chúng bao gồm sắt, niacin, folate và vitamin B6.
Nếu cơ thể bạn thiếu một hoặc nhiều chất dinh dưỡng này, bạn có thể gặp khó khăn trong việc tạo ra đủ dopamine để đáp ứng nhu cầu của cơ thể.
Công việc máu có thể xác định xem bạn có thiếu bất kỳ chất dinh dưỡng nào trong số này hay không. Nếu vậy, bạn có thể bổ sung khi cần thiết để đưa cấp độ của mình trở lại.
Ngoài chế độ dinh dưỡng hợp lý, một số chất bổ sung khác có liên quan đến việc tăng mức dopamine, nhưng cho đến nay, nghiên cứu chỉ giới hạn ở các nghiên cứu trên động vật.
Những chất bổ sung này bao gồm magiê, vitamin D, curcumin, chiết xuất oregano và trà xanh. Tuy nhiên, vẫn cần nghiên cứu thêm ở người.
TÓM LƯỢC.
Có đủ lượng sắt, niacin, folate và vitamin B6 là rất quan trọng để sản xuất dopamine. Các nghiên cứu sơ bộ trên động vật cho thấy một số chất bổ sung cũng có thể giúp tăng mức dopamine, nhưng vẫn cần thêm nghiên cứu trên người.
Điểm mấu chốt.
Dopamine là một chất hóa học quan trọng trong não ảnh hưởng đến tâm trạng, cảm giác khen thưởng và động lực của bạn. Nó cũng giúp điều chỉnh các chuyển động của cơ thể.
Mức độ thường được cơ thể điều chỉnh tốt, nhưng bạn có thể thực hiện một số thay đổi về chế độ ăn uống và lối sống để tăng mức độ của mình một cách tự nhiên.
Một chế độ ăn uống cân bằng có chứa đầy đủ protein, vitamin và khoáng chất, men vi sinh và một lượng chất béo bão hòa vừa phải có thể giúp cơ thể sản xuất dopamine cần thiết.
Đối với những người mắc bệnh do thiếu dopamine, chẳng hạn như Parkinson’s, ăn các nguồn thực phẩm tự nhiên chứa L-dopa như đậu fava hoặc Mucuna mận có thể giúp khôi phục mức dopamine.
Lựa chọn lối sống cũng rất quan trọng. Ngủ đủ giấc, tập thể dục, nghe nhạc, thiền định và dành thời gian dưới ánh nắng mặt trời đều có thể làm tăng mức dopamine.
Nhìn chung, một chế độ ăn uống và lối sống cân bằng có thể giúp ích rất nhiều trong việc tăng cường sản xuất dopamine tự nhiên của cơ thể và giúp não của bạn hoạt động tốt nhất.
NUÔI DƯỠNG.
Hạnh phúc giúp bạn khỏe mạnh hơn như thế nào
“Hạnh phúc là ý nghĩa và mục đích của cuộc sống, là mục đích và kết thúc toàn bộ sự tồn tại của con người”.
Nhà triết học Hy Lạp cổ đại Aristotle đã nói những lời này hơn 2.000 năm trước, và chúng vẫn còn đúng cho đến ngày nay.
Hạnh phúc là một thuật ngữ rộng mô tả trải nghiệm của những cảm xúc tích cực, chẳng hạn như niềm vui, sự mãn nguyện và sự hài lòng.
Nghiên cứu mới nổi cho thấy rằng hạnh phúc hơn không chỉ khiến bạn cảm thấy tốt hơn mà còn thực sự mang lại nhiều lợi ích sức khỏe tiềm năng.
Bài viết này khám phá những cách mà hạnh phúc có thể giúp bạn khỏe mạnh hơn.
Thúc đẩy lối sống lành mạnh.
Sống vui vẻ thúc đẩy một loạt thói quen sống quan trọng đối với sức khỏe tổng thể. Những người hạnh phúc có xu hướng ăn chế độ ăn uống lành mạnh hơn, với lượng trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt cao hơn
Một nghiên cứu trên 7,000 người trưởng thành nhận thấy rằng những người có sức khỏe tích cực có khả năng tiêu thụ trái cây tươi và rau quả cao hơn 47% so với những người kém tích cực hơn.
Chế độ ăn nhiều trái cây và rau quả luôn có liên quan đến một loạt các lợi ích sức khỏe, bao gồm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, đột quỵ và bệnh tim.
Trong cùng một nghiên cứu trên 7.000 người trưởng thành, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người có sức khỏe tích cực có khả năng hoạt động thể chất cao hơn 33%, với 10 giờ hoạt động thể chất trở lên mỗi tuần.
Hoạt động thể chất thường xuyên giúp xương chắc khỏe, tăng mức năng lượng, giảm lượng mỡ trong cơ thể và giảm huyết áp.
Hơn thế nữa, hạnh phúc hơn cũng có thể cải thiện thói quen và thực hành giấc ngủ, điều quan trọng đối với sự tập trung, năng suất, hiệu suất tập thể dục và duy trì cân nặng hợp lý (10 Nguồn tin cậy,
Một nghiên cứu trên 700 người lớn cho thấy các vấn đề về giấc ngủ, bao gồm khó ngủ và khó ngủ, cao hơn 47% ở những người báo cáo mức độ hạnh phúc tích cực thấp.
Điều đó nói rằng, một đánh giá năm 2016 về 44 nghiên cứu đã kết luận rằng, mặc dù dường như có mối liên hệ giữa hạnh phúc tích cực và kết quả giấc ngủ, nhưng vẫn cần nghiên cứu thêm từ các nghiên cứu được thiết kế tốt để xác nhận mối liên quan.
TÓM LƯỢC:
Hạnh phúc có thể giúp thúc đẩy lối sống lành mạnh. Các nghiên cứu cho thấy những người hạnh phúc hơn có xu hướng ăn uống lành mạnh hơn và tham gia vào các hoạt động thể chất.
Xuất hiện để tăng cường hệ thống miễn dịch.
Một hệ thống miễn dịch khỏe mạnh rất quan trọng đối với sức khỏe tổng thể. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng hạnh phúc hơn có thể giúp giữ cho hệ thống miễn dịch của bạn mạnh mẽ.
Điều này có thể giúp giảm nguy cơ bị cảm lạnh và nhiễm trùng ngực.
Một nghiên cứu trên 300 người khỏe mạnh đã xem xét nguy cơ bị cảm lạnh sau khi các cá nhân được tiêm một loại vi rút cảm lạnh thông thường qua thuốc nhỏ mũi.
Những người kém hạnh phúc nhất có nguy cơ mắc cảm lạnh thông thường cao hơn gần ba lần so với những người hạnh phúc hơn của họ.
Trong một nghiên cứu khác, các nhà nghiên cứu đã tiêm cho 81 sinh viên đại học một loại vắc xin chống lại bệnh viêm gan B, một loại virus tấn công gan. Những sinh viên hạnh phúc hơn có gần gấp đôi khả năng có phản ứng kháng thể cao, một dấu hiệu của hệ thống miễn dịch mạnh.
Tác động của hạnh phúc đối với hệ thống miễn dịch không được hiểu hoàn toàn.
Nó có thể là do tác động của hạnh phúc đến hoạt động của trục hạ đồi-tuyến yên-thượng thận (HPA), điều chỉnh hệ thống miễn dịch, nội tiết tố, tiêu hóa và mức độ căng thẳng của bạn.
Hơn nữa, những người hạnh phúc có nhiều khả năng tham gia vào các hành vi nâng cao sức khỏe đóng vai trò giữ cho hệ thống miễn dịch mạnh mẽ. Chúng bao gồm thói quen ăn uống lành mạnh và hoạt động thể chất thường xuyên.
TÓM LƯỢC:
Vui vẻ có thể giúp giữ cho hệ thống miễn dịch của bạn mạnh mẽ, có thể giúp bạn chống lại cảm lạnh thông thường và nhiễm trùng ngực.
Giúp chống lại căng thẳng.
Vui vẻ có thể giúp giảm mức độ căng thẳng.
Thông thường, căng thẳng quá mức sẽ làm tăng nồng độ cortisol, một loại hormone gây ra nhiều tác hại của căng thẳng, bao gồm rối loạn giấc ngủ, tăng cân, tiểu đường loại 2 và huyết áp cao.
Một số nghiên cứu chứng minh rằng mức độ cortisol có xu hướng thấp hơn khi mọi người hạnh phúc hơn.
Trên thực tế, một nghiên cứu trên 200 người trưởng thành đã giao cho những người tham gia một loạt các nhiệm vụ căng thẳng trong phòng thí nghiệm và phát hiện ra rằng mức cortisol ở những người hạnh phúc nhất thấp hơn 32% so với những người không hạnh phúc.
Những tác động này dường như vẫn tồn tại theo thời gian. Khi các nhà nghiên cứu theo dõi cùng một nhóm người trưởng thành ba năm sau đó, có sự khác biệt 20% về mức độ cortisol giữa những người hạnh phúc nhất và kém hạnh phúc nhất.
TÓM LƯỢC:
Căng thẳng làm tăng nồng độ hormone cortisol, có thể gây tăng cân, rối loạn giấc ngủ và cao huyết áp. Những người hạnh phúc có xu hướng sản xuất mức cortisol thấp hơn để đáp ứng với các tình huống căng thẳng ..
Có thể bảo vệ trái tim của bạn.
Hạnh phúc có thể bảo vệ tim bằng cách giảm huyết áp, một yếu tố nguy cơ chính gây bệnh tim.
Một nghiên cứu trên 6.500 người trên 65 tuổi đã phát hiện ra rằng hạnh phúc tích cực có liên quan đến việc giảm 9% nguy cơ huyết áp cao.
Hạnh phúc cũng có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim, nguyên nhân gây tử vong lớn nhất trên toàn thế giới.
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng hạnh phúc có liên quan đến việc giảm 13–26% nguy cơ mắc bệnh tim.
Một trong số 1.500 người trưởng thành dài hạn nhận thấy rằng hạnh phúc giúp bảo vệ chống lại bệnh tim.
Hạnh phúc có liên quan đến nguy cơ giảm 22% trong thời gian nghiên cứu 10 năm, ngay cả sau khi các yếu tố nguy cơ đã được tính đến, chẳng hạn như tuổi tác, mức cholesterol và huyết áp.
Có vẻ như hạnh phúc cũng có thể giúp bảo vệ những người đã mắc bệnh tim. Một đánh giá có hệ thống về 30 nghiên cứu cho thấy rằng tình trạng hạnh phúc tích cực hơn ở những người trưởng thành mắc bệnh tim đã có kinh nghiệm làm giảm 11% nguy cơ tử vong.
Điều quan trọng cần lưu ý là một số tác động này có thể là do sự gia tăng các hành vi có lợi cho tim như hoạt động thể chất, tránh hút thuốc và thói quen ăn uống lành mạnh.
Điều đó nói rằng, không phải tất cả các nghiên cứu đều tìm thấy mối liên hệ giữa hạnh phúc và bệnh tim.
Trên thực tế, một nghiên cứu gần đây đã xem xét gần 1.500 cá nhân trong khoảng thời gian 12 năm không tìm thấy mối liên hệ nào giữa hạnh phúc tích cực và nguy cơ mắc bệnh tim.
Nghiên cứu chất lượng cao, được thiết kế tốt hơn nữa là cần thiết trong lĩnh vực này.
TÓM LƯỢC:
Hạnh phúc hơn có thể giúp giảm huyết áp, từ đó có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim. Tuy nhiên, cần phải nghiên cứu thêm.
Có thể kéo dài thời gian sống của bạn.
Hạnh phúc có thể giúp bạn sống lâu hơn.
Một nghiên cứu dài hạn được công bố vào năm 2015 đã xem xét ảnh hưởng của hạnh phúc đối với tỷ lệ sống sót ở 32.000 người.
Nguy cơ tử vong trong thời gian 30 năm nghiên cứu ở những người không hạnh phúc cao hơn 14% so với những người hạnh phúc hơn của họ.
Một đánh giá lớn của 70 nghiên cứu đã xem xét mối liên quan giữa hạnh phúc tích cực và tuổi thọ ở cả những người khỏe mạnh và những người có tình trạng sức khỏe từ trước, chẳng hạn như bệnh tim hoặc thận.
Hạnh phúc tích cực cao hơn được phát hiện có tác động thuận lợi đến khả năng sống sót, giảm 18% nguy cơ tử vong ở những người khỏe mạnh và 2% ở những người có bệnh từ trước.
Làm thế nào hạnh phúc có thể dẫn đến tuổi thọ cao hơn vẫn chưa được hiểu rõ.
Nó có thể được giải thích một phần là do sự gia tăng các hành vi có lợi giúp kéo dài thời gian sống sót, chẳng hạn như không hút thuốc, tham gia hoạt động thể chất, tuân thủ thuốc và thói quen và thực hành ngủ tốt.
TÓM LƯỢC:
Những người hạnh phúc hơn sống lâu hơn. Điều này có thể là do họ tham gia vào các hành vi tăng cường sức khỏe hơn, chẳng hạn như tập thể dục.
Có thể giúp giảm đau.
Viêm khớp là một tình trạng phổ biến liên quan đến tình trạng viêm và thoái hóa khớp. Nó gây ra các khớp đau và cứng, và thường xấu đi theo tuổi tác.
Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng phúc lợi tích cực cao hơn có thể làm giảm đau và cứng liên quan đến tình trạng này.
Hạnh phúc cũng có thể cải thiện chức năng thể chất ở những người bị viêm khớp.
Một nghiên cứu trên 1.000 người bị viêm khớp gối cho thấy những người hạnh phúc hơn đi bộ thêm 711 bước mỗi ngày – nhiều hơn 8,5% so với những người kém hạnh phúc hơn.
Hạnh phúc cũng có thể giúp giảm đau trong các tình trạng khác. Một nghiên cứu ở gần 1.000 người đang hồi phục sau đột quỵ cho thấy những người hạnh phúc nhất có xếp hạng đau thấp hơn 13% sau ba tháng rời bệnh viện.
Các nhà nghiên cứu đã gợi ý rằng những người hạnh phúc có thể có xếp hạng mức độ đau thấp hơn vì cảm xúc tích cực của họ giúp mở rộng quan điểm, khuyến khích những suy nghĩ và ý tưởng mới.
Họ tin rằng điều này có thể giúp mọi người xây dựng các chiến lược đối phó hiệu quả để giảm nhận thức về nỗi đau của họ.
TÓM LƯỢC:
Hạnh phúc có thể làm giảm nhận thức về nỗi đau. Nó dường như đặc biệt hiệu quả trong các tình trạng đau mãn tính như viêm khớp.
Những Cách Hạnh Phúc Khác Có Thể Giúp Bạn Khỏe Mạnh Hơn.
Một số ít các nghiên cứu đã liên kết hạnh phúc với các lợi ích sức khỏe khác.
Mặc dù những phát hiện ban đầu này đầy hứa hẹn, nhưng chúng cần được hỗ trợ bởi các nghiên cứu sâu hơn để xác nhận các mối liên hệ.
Có thể làm giảm sự yếu ớt: Yếu ớt là một tình trạng đặc trưng bởi sự thiếu sức mạnh và khả năng giữ thăng bằng. Một nghiên cứu ở 1.500 người lớn tuổi cho thấy những người hạnh phúc nhất có nguy cơ ốm yếu thấp hơn 3% trong thời gian nghiên cứu 7 năm.
Có thể bảo vệ chống lại đột quỵ: Đột quỵ xảy ra khi có sự xáo trộn trong lưu lượng máu lên não. Một nghiên cứu ở người lớn tuổi cho thấy rằng chế độ sinh hoạt tích cực làm giảm nguy cơ đột quỵ xuống 26%.
TÓM LƯỢC:
Hạnh phúc có thể có một số lợi ích tiềm năng khác, bao gồm giảm nguy cơ ốm yếu và đột quỵ. Tuy nhiên, nghiên cứu sâu hơn là cần thiết để xác nhận điều này.
Cách để Gia tăng Hạnh phúc của Bạn.
Hạnh phúc không chỉ khiến bạn cảm thấy tốt hơn mà còn vô cùng có lợi cho sức khỏe của bạn.
Dưới đây là sáu cách đã được khoa học chứng minh để trở nên hạnh phúc hơn.
Bày tỏ lòng biết ơn: Bạn có thể gia tăng hạnh phúc bằng cách tập trung vào những điều bạn biết ơn. Một cách để thực hành lòng biết ơn là viết ra ba điều bạn biết ơn vào cuối mỗi ngày.
Vận động: Tập thể dục nhịp điệu, còn được gọi là tim mạch, là loại bài tập hiệu quả nhất để tăng cảm giác hạnh phúc. Đi bộ hoặc chơi quần vợt không chỉ tốt cho sức khỏe thể chất của bạn mà còn giúp cải thiện tâm trạng của bạn.
Nghỉ ngơi vào buổi tối: Thiếu ngủ có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hạnh phúc của bạn. Nếu bạn phải vật lộn với việc khó ngủ hoặc ngủ không sâu giấc, hãy xem những mẹo sau để có một giấc ngủ ngon hơn.
Dành thời gian bên ngoài: Ra ngoài đi dạo trong công viên, hoặc làm bẩn tay trong vườn. Chỉ cần ít nhất là năm phút tập thể dục ngoài trời để cải thiện đáng kể tâm trạng của bạn.
Ngồi thiền: Thiền định thường xuyên có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc và cũng mang lại nhiều lợi ích khác, bao gồm giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ.
Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh hơn: Các nghiên cứu chỉ ra rằng bạn càng ăn nhiều trái cây và rau quả, bạn càng hạnh phúc. Hơn nữa, ăn nhiều trái cây và rau quả cũng sẽ cải thiện sức khỏe của bạn về lâu dài.
TÓM LƯỢC:
Có một số cách để tăng hạnh phúc của bạn. Vận động, bày tỏ lòng biết ơn và ăn trái cây và thực vật đều là những cách tuyệt vời để giúp cải thiện tâm trạng của bạn.
Điểm mấu chốt.
Các bằng chứng khoa học cho thấy rằng hạnh phúc có thể mang lại những lợi ích lớn cho sức khỏe của bạn.
Đối với những người mới bắt đầu, hạnh phúc thúc đẩy một lối sống lành mạnh. Nó cũng có thể giúp chống lại căng thẳng, tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ tim và giảm đau.
Hơn nữa, nó thậm chí có thể làm tăng tuổi thọ của bạn.
Mặc dù cần phải nghiên cứu thêm để hiểu cách thức hoạt động của những tác động này, không có lý do gì bạn không thể bắt đầu ưu tiên hạnh phúc của mình ngay bây giờ.
Tập trung vào những điều khiến bạn hạnh phúc không chỉ cải thiện cuộc sống của bạn mà còn có thể giúp kéo dài thời gian.
======================
Đỗ Thị Thuấn
HỢP NHẤT – HOÀN HẢO – AN NHIÊN
TỪ BI – GIÁC NGỘ – PHƯỚC DUYÊN – ÊM ĐỀM
TỐT LÀNH – TÔN KÍNH – THƯƠNG YÊU
CHÂN PHÚC – CHIẾU SÁNG – MÃN VIÊN – TINH THẦN
SIÊU VIỆT – HY VỌNG – KHÔN NGOAN
HÒA THUẬN – GIÚP ĐỠ – LẠC QUAN – CHÂN THÀNH
TRÍ TUỆ – THÔNG CẢM – THỨ THA
TIN CẬY – HỶ XẢ – VỊ THA – CAN TRƯỜNG
TƯỞNG NIỆM NHÀ VĂN NHẬT TIẾN
Tưởng niệm Nhà văn Nhật Tiến I Nhà văn – Nhà thơ Chu Tất Tiến
NHẬT TIẾN VÀ “CẶP MẮT CHUỒN CHUỒN”
Chu Tất Tiến.
Trong muôn triệu loài sinh vật mà Thượng Đế tạo dựng, chỉ có một loài duy nhất mà Ngài tặng cho đôi mắt có 314 góc cạnh là chuồn chuồn. Từ các góc cạnh này mà chuồn chuồn có thể nhìn trước, nhìn sau, bên trái, bên phải nhanh như nhau, vì thế mà trẻ em rất khó bắt được chuồn chuồn, trừ khi ngón tay của trẻ em di chuyển thật chậm. Chuồn chuồn cũng có thể nhìn thấy một điều mà con người không nhìn thấy được: Tia cực tím Ultra Violet. Thật ra, cũng vì sự thiếu nhậy cảm này của con người, mà nhân loại mới tồn tại, bởi vì, giả dụ mà con người có cặp mắt tinh tường như thế, thì sẽ không thể nào có Tình Yêu giữa loài người với nhau, mà nếu không có Tình Yêu, thì nhân loại sẽ bị tận diệt nhanh chóng như trong một khu rừng nhỏ hẹp, đầy thú dữ khát mồi. Nếu có cặp mắt nhìn khắp mọi góc cạnh như mắt chuồn chuồn, loài người sẽ thấy rõ tất cả những hành động, tư cách xấu xa của đồng loại, sẽ nhìn thấy những lưỡi dao đâm sau lưng, sẽ thấy người tình và bạn bè phản bội, thấy anh chị em đối sử sai trái với nhau, và thấy cả những thiếu sót của ngay các bậc làm cha, mẹ, làm Thầy, Cô.. và như thế thì làm sao có Tình Yêu nẩy nở được? Nếu không có những Tình Yêu đơn sơ, Tình Yêu thuở học trò, Tình Yêu Lãng mạn, những Tình Yêu hy sinh hết cho người mình yêu, mà chỉ có Lý Trí, thì con người là những thú dữ đáng sợ nhất trên hành tinh trái đất, vì con người thông minh hơn muôn vật.
Tuy nhiên, để bù lại sự thua kém con chuồn chuồn, Thượng Đế lại tặng khả năng nhận thức để hiểu tường tận những điều mà người khác không hiểu được, và khả năng truyền đạt các nhận thức ấy cho một số nhân vật đặc biệt là các nhà khoa học, các triết gia, và một số nhà văn đặc biệt, được sự khâm phục và ngưỡng mộ của mọi người, không phân biệt mầu da, sắc tộc. Thực tế, những nhà văn nổi tiếng thế giới không nhiều, và một khi đã nổi tiếng, thì bất cứ ai, da vàng, da đen, da đỏ, da trắng, nếu đã đọc thì đều hiểu biết và ngưỡng mộ như nhau. Các tác giả quốc tế như Leon Tolstoy, Charles Dickens, William Faulkner, Ernest Hemingway, Mark Twain, George Elliot, Charlotte Bronte, John Steinbeck, Alexandre Dumas, Miguel De Cervantes… là thần tượng của tất cả mọi dân tộc. Riêng với Việt Nam, các nhà văn Nhất Linh và Tự Lực Văn Đoàn, Doãn Quốc Sĩ, Mai Thảo, Sơn Nam, Hồ Biểu Chánh, Duyên Anh, Vũ Trọng Phụng, Võ Phiến, Bình Nguyên Lộc, Sơn Nam, Duy Lam, Nguyễn Thị Vinh… cùng với gần 100 nhà văn khác đã là những ngôi sao sáng trên nền trời văn học Việt Nam. Mỗi vị đều có phong cách riêng, nhưng chỉ có một Nhật Tiến là người đã đem đến cho Văn Học và Văn Hóa Việt Nam một phương cách văn chương mới, như đôi mắt chuồn chuồn, nhìn thấy suốt các ngõ ngách trong tâm hồn con người, nhìn xa, nhìn gần, nhìn chéo, nhìn thẳng vào sự thật đối diện, cho dù là sự thật đau lòng, sự thật phũ phàng, tối tăm và bốc mùi rơm rạ.
Người mình, đa số, khi nhìn về khía cạnh văn chương của Nhật Tiến, thường thì chỉ nhận ra một Thềm Hoang, Giải Thưởng Văn Chương Toàn Quốc 1962, với những nhân vật đời thường, không vương giả, không đài các, mà chỉ là những con người có cặp mắt đặc biệt, nhìn thấy những điều mà người khác không thấy. Ngay chương đầu, Nhật Tiến đã cho độc giả biết sự lợi hại của cặp mắt, cho dù là cặp mắt mù: Tiếng đàn rời rạc bật lên giữa những ngón tay của bác Tốn. Bác ấy đứng ở đằng sau. Không cần nhìn, Ích cũng biết hai con mắt của bác lim dim dưới ánh đèn sáng. Có thể bây giờ bác đang nhếch miệng cười vì tiếng đàn của bác đột nhiên căng lên phừn phựt. Những lúc hứng chí, bác hay bật dây đàn như thế. Bật xong thì bác cười, nụ cười vu vơ bao giờ cũng chỉ nhếch ra ở nửa miệng, làm bờ môi hơi trễ xuống, đồng thời gò má của bác dúm lại thành mấy nếp nhăn. Ích đứng ở đằng trước. Nó đang hát. Tiếng hát của nó rơi lạc lõng vào tiếng ồn ào của cửa tiệm. Những lúc ấy, đầu óc của Ích hay vấn vương ở trên ngọn đèn ống có những con thiêu thân đang nhảy múa. Nhiều khi chúng nó bay chấp chới quanh mấy sợi dây đèn hoặc trước cái mồm đỏ hỏn của những con thạch sùng. Mỗi lần mấy chú này chớp được một con thì Ích lấy làm khoái, cái khoái như lúc người ta ném vào mũ của bác Tốn một đồng bạc. Mắt Ích nhìn đi vẩn vơ như vậy mà miệng nó vẫn hát, vì thế có lúc chính Ích cũng không hiểu mình đang hát cho mọi người nghe bài gì. Điều ấy làm cái giọng đang trơn tru của nó tự nhiên tắc lại.
Nhật Tiến đã nhắc nhở người đọc về những giác quan khác với sự nhìn, chẳng hạn như “ngửi” mà không “nhìn”: Bây giờ thì nó lại nhìn ra xung quanh. Mọi người có vẻ không nhớ rằng họ vừa được thưởng thức xong một bản nhạc. Những cái thìa vẫn múa lên trong từng bát phở bốc khói. Mùi nước dùng toả ra ngào ngạt. Ích hếch mũi lên cho cái hương vị thơm tho ấy thấm vào tận ruột. Nó nghĩ đến mấy khoanh hành tây trắng nõn xếp gọn gàng bên cạnh những lá hành hoa xanh biếc, rồi lại có cả tương ớt đỏ rưới lên những miếng thịt óng ánh mỡ vàng nữa. Tự nhiên nước bọt ứa ra chân răng làm Ích phải nuốt vào ừng ực. Bàn tay xương xẩu của bác Tốn chợt sờ soạng lên đầu Ích. Nó biết ý dẫn bác ta đi chầm chậm. Một tay nó nắm vào vạt áo tây vàng của bác, một tay nó chìa cái mũ dạ xuống từng bàn, không nói. Có một vài đồng bạc rơi vào lòng mũ. Ích nhón lên ấn vào túi bác. Bác Tốn mỉm cười gật gật. Sợi dây đàn bật lên rất khẽ dưới mấy ngón tay. Âm thanh rung nhè nhẹ và ngân dài trong bầu gỗ. Chợt thằng Ích đứng lại. Bác sờ tay lên đầu nó dò dẫm, thì ra nó thoáng trông thấy một lưng bát phở. Bát phở không có khói nhưng vẫn còn có thịt. Ích úp cái mũ lên đầu và bưng bát phở lên môi. Tiếng sợi phở kêu lách chách trên đầu lưỡi của nó. Mùi nước dùng thơm ngậy đưa thoang thoảng qua mũi bác Tốn, làm bác hếch mặt lên cười: “Phở hả?”
Và cứ thế, Nhật Tiến đã dẫn người đọc đi vào một không gian hoàn toàn khác lạ, một không gian mà con người dùng đủ mọi giác quan: “nghe, nhìn, ngửi, sờ, nếm”, nhưng trên hết, ông đã cho sử dụng thêm “giác quan thứ 6”, không trực tiếp với đối tượng mà hiểu được đối tượng. Điều đó làm cho văn chương Nhật Tiến y hệt như đôi mắt chuồn chuồn, ngó trái ngó phải, ngó trên ngó dưới, ngó trước ngó sau. Nhất là qua cuốn sách mà ông đặt tên là “Tiểu Thuyết Kịch: NGƯỜI KÉO MÀN”. Đọc cuốn này, độc giả thấy như mình cũng như con chuồn chuồn, nhìn thấy mọi ngõ ngách trong tâm hồn của con người, từ anh đạo diễn, có tài mà có tật, chỉ biết khoái cảm của mình mà không hề biết trách nhiệm, đến nhân vật Mạnh Thường Quân cũng chỉ nhìn thấy Tiền và sức mạnh của đồng tiền, đến các vai diễn kịch mà tâm lý bị chia làm hai, xung đột nhau dữ dội, vừa muốn nhập vào vai diễn, lời nói, vừa bị chi phối bởi tình yêu, sự bất mãn, thèm khát một cuộc sống mới và lòng tự trọng… Con người, trong bi kịch của cuộc đời, từ thằng bé mồ côi, đến người giầu sang, kẻ được gọi là Trí Thức, dưới mắt nhìn của nhà văn Nhật Tiến, chỉ là những con rối của Thượng Đế. Ngài ở tuốt trên cao, cầm những sợi dây nối với tay chân của con người mà giật lên, thả xuống, “con rối người” khó làm chủ được mình, nếu không tỉnh thức với những cám dỗ mê muội của nhân gian.
Nhật Tiến, như thế, không chỉ là một nhà văn viết tiểu thuyết, truyện dài, truyện ngắn, biên khảo cho cả trẻ em lẫn người lớn, mà là một nhà soạn kịch tài ba, một đạo diễn khổng lồ có cặp mắt chuồn chuồn nhìn thấy 341 góc cạnh khác nhau. Ông từ giã cõi đời vào thời đại khủng hoảng của nhân loại: Thời Covid-19, chỉ mấy ngày sau, hiền thê của ông, Nhà Văn – Dịch Giả Đỗ Phương Khanh, lìa cõi thế. Cả hai nhà văn, chắc chắn, đang phiêu du ở một chốn mà con người không còn là những con rối bị cột giây dính chùm vào tiền, tình, tù, tội, và đã để lại cho nhân gian, một gia tài quý giá nhất trong mọi điều quý giá: Văn Chương Chân Thực!
Chu Tất Tiến, 17 tháng 9 năm 2020
Nước Mỹ cần thay đổi để giảm thiểu bất công và bạo lực
Phung Nguyen phung4@hotmail.com
Mon, Sep 7 at 7:39 PM
Nhiều người Mỹ không có kiến thức thường lầm lẫn chính sách Dân Chủ Xã Hội như các nước Tây Âu, Anh , Cananda v.v…. với chế độ Độc tài Xã Hội chủ nghĩa cộng sản. Ngay cả những người Việt đang sống tại Tây Ấu với những phúc lợi xã hội nhưng vì thiếu kiến thức nên không nhận ra được những phúc lợi ấy từ đâu. Họ chỉ nhìn cái giàu sang bề ngoài của HK mà thèm thuồng, ca tụng nhưng không biết thực chất cái giá phải trả khi gặp chuyện không may. Ngay cả những lão mít già chưa từng đóng góp tiền thuế an sinh xã hội vẫn được hưởng những phúc lợi xã hội đó là sản phẩm từng phần của chủ nghĩa Dân Chủ Xã Hội. Obamacare là một bước tiến kế tiếp để đem đến phúc lợi toàn dân. Cái gì cũng có cái giá của nó! Trong mùa bầu cử này đảng CH đang đánh lận con đen với thuyết âm mưu tạo sự sợ hãi là nước Mỹ sẽ trở thành một nước CS nếu đảng DC nắm chính quyền!
Phung Nguyen
From: My Le happymyle.vn2002@gmail.com
Subject: Mỹ có ‘nguy cơ’ biến thành một nước Xã Hội Chủ Nghĩa như Việt Nam hay không?
https://www.baocalitoday.com/hoa-ky/lieu-my-co-nguy-co-bien-thanh-mot-nuoc-xa-hoi-chu-nghia-nhu-viet-nam-hay-khong.html
Liệu Mỹ có ‘nguy cơ’ biến thành một nước Xã Hội Chủ Nghĩa như Việt Nam hay không?
Tóm lược
Những chính sách thay đổi của đảng Dân Chủ Mỹ mang tính xã hội đã bị đảng Cộng Hòa cáo buộc là đi theo hướng Xã hội Chủ nghĩa Marxist-Leninist.
Nền Dân chủ Xã hội (Social Democracy) là mô hình chính trị kinh tế tại các quốc gia Bắc Âu, nơi người dân có chỉ số hạnh phúc cao nhất thế giới. Mô hình này nhân bản và khác xa Xã hội Chủ nghĩa (Socialism) với nền kinh tế mở nhưng do nhà nước độc tài định đoạt, mà cộng sản Việt Nam và Trung Quốc hiện nay là hai chế độ điển hình.
Nước Mỹ là cái nôi của mô hình Dân chủ Tư bản, và đang bị áp lực thay đổi hướng về nền Dân chủ Xã hội giống như các quốc gia Bắc Âu.
Nước Mỹ cần thay đổi để giảm thiểu bất công và bạo lực; những thay đổi về hướng phục vụ xã hội này không thể biến Mỹ thành một quốc gia giống CSVN. Có ít nhất 6 yếu tố của guồng máy vận hành và 4 yếu tố từ bản chất của người dân Mỹ sẽ giúp bảo vệ nền dân chủ trên đường tiến đến những thay đổi tốt đẹp cần thiết.
Chưa bao giờ mà dư luận Mỹ lại rộ lên những bàn thảo về Xã hội Chủ nghĩa (XHCN) nhiều như bây giờ. Thành phần hữu khuynh – còn gọi là bảo thủ, thì bày tỏ quan tâm, lo ngại về chủ nghĩa này. Trong khi đó thành phần tả khuynh – còn gọi là cấp tiến, nhất là giới trẻ Mỹ, thì vận động cho những thay đổi chính sách để làm giảm bớt sự bất bình đẳng kinh tế và phúc lợi trong xã hội – những thay đổi mà mà các nhà bảo thủ cho là tả khuynh, và báo động là nếu không ngăn chặn thì Mỹ sẽ biến thành xã hội chủ nghĩa, tức độc tài cộng sản. Mối lo ngại này lại càng mạnh mẽ hơn nữa trong cộng đồng người Việt tị nạn cộng sản, và có lẽ ở cả các cộng đồng tị nạn cộng sản khác như Cuba, Bắc Hàn, Lào, Cam Bốt.
Chúng ta hãy cùng tìm hiểu những thay đổi do khuynh hướng cấp tiến (progressive) tại Mỹ chủ trương là gì mà lại tạo ra sự lo lắng tới như vậy? Những thay đổi này liệu có nguy cơ biến nước Mỹ thành một quốc gia theo chế độ độc tài cộng sản hay không?
Khuynh hướng xã hội tại Mỹ có giống XHCN ở Việt Nam hay Trung Quốc?
Nước Mỹ đang rộ lên quan tâm về XHCN vì năm nay là năm bầu cử lớn. Trong bối cảnh của cuộc tổng tuyển cử 2020, hai chính đảng Cộng Hòa và Dân Chủ – vốn vẫn thay phiên nhau cầm chịch nền chính trị Mỹ trong 244 năm qua – đang ra sức vận động cử tri bằng những chính sách “ích quốc, lợi dân” của đảng mình, đồng thời tấn công đảng đối thủ. Đây là cung cách vận động tranh cử rất bình thường trong một quốc gia dân chủ, miễn là không sử dụng những cách thức gian tà và phi pháp để tác hại lên nhau. Ai nói hay, vận động giỏi là được người dân tín nhiệm bầu vào ghế tổng thống và lưỡng viện Quốc Hội.
Khuynh hướng điều hành đất nước của hai chính đảng này có nhiều điểm khác nhau căn bản, nhưng điều khiến đảng Dân Chủ bị “phiên dịch” là tiến về hướng XNCN trong kỳ tranh cử này là bởi các chính sách cải thiện xã hội như: chăm sóc y tế cho mọi người (healthcare for all), giáo dục miễn phí, kiểm soát súng, tăng cường luật giới hạn khí thải để chống biến đổi khí hậu hầu bảo vệ trái đất, tăng thuế lên người giầu và các đại công ty, tăng lương tối thiểu và các chính sách an sinh xã hội cho người nghèo, gia tăng bình đẳng giới tính/giàu nghèo/chủng tộc, ủng hộ LGBTQ (người đồng tính, lưỡng tính và chuyển giới), mở rộng chính sách di dân … Các chủ trương này không có gì mới lạ, nhưng năm nay gia tăng cường độ trong bối cảnh mà đảng Dân Chủ cho là “nguy cơ” vì các chính sách hiện tại của đảng Cộng Hòa.
Những chủ trương thay đổi của đảng Dân Chủ đã bị đảng Cộng Hòa hay giới bảo thủ lên án là đi ngược với Chủ nghĩa Tư Bản – vốn quan niệm giới hạn sự can dự của chính quyền vào các hoạt động kinh tế của thị trường; tự do kinh doanh có nghĩa là không bị những luật lệ về khí thải ràng buộc; động lực quyền lợi cá nhân chứ không phải tập thể là nền tảng cho mọi hoạt động phát triển xã hội; tự do sở hữu súng, đánh thuế thấp, giới hạn các chính sách an sinh xã hội do chính phủ cấp dưỡng …
Đảng Dân Chủ cho rằng chủ nghĩa tư bản dựa trên động lực lợi nhuận cá nhân sẽ đưa đến lòng tham vô đáy và gia tăng các bất công xã hội, như hiện tượng chênh lệch giàu nghèo thái quá hiện nay, và giới giàu có đã dùng tiền để mua chuộc, thao túng guồng máy chính trị cũng như các chính sách hầu làm lợi cho một thiểu số. Do đó cần có sự điều tiết cần thiết qua các chính sách xã hội nhân bản, nâng đỡ những thành phần nghèo và thiệt thòi để đạt tới công bằng xã hội như mô hình chính trị tại các quốc gia Bắc Âu (Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy, Phần Lan …) và một số quốc gia Tây phương như Anh, Úc, Pháp, Đức, Canada, New Zealand hiện nay.
Chủ trương đặt trọng tâm phúc lợi chung của xã hội lên hàng đầu trong các chính sách điều hành đất nước là một ý niệm nhân bản và lý tưởng, do đó không phải là ý niệm xã hội chủ nghĩa theo khuynh hướng cộng sản của Marxist-Leninist.
Sự khác biệt giữa nền ‘Dân chủ Xã hội’ và ‘Chủ nghĩa Xã hội Độc tài’
(Social Democracy versus Aưtocratic Socialism)
Chủ nghĩa xã hội của Karl Marx, Friedrich Engels, Vladimir Lenin, và Josheph Stalin nhắm tới công bằng xã hội qua một thế giới cộng sản không tưởng (utopian society), trong đó mọi phương tiện và thành quả sản xuất đều được chia đều cho mọi người, và hệ thống quản trị nền kinh tế này nằm trong tay một thiểu số thống trị bằng bạo lực không do người dân bầu lên như trong các thể chế dân chủ. Với quan niệm đấu tranh giai cấp và chủ trương cứu cánh biện minh cho phương tiện, chế độ cộng sản đã sử dụng bạo lực để cướp chính quyền bằng những cuộc cách mạng đẫm máu và duy trì quyền lực với bàn tay sắt.
Chủ thuyết cộng sản phi lý đã thất bại từ căn bản khi tước đi tính chất đa dạng, đa nguyên của xã hội và xóa bỏ động lực cá nhân để mưu cầu hạnh phúc theo ý thích và khả năng riêng. Với cấu trúc và nguyên tắc điều hành độc tài, độc đảng, bưng bít thông tin, phi nhân bản và dựa trên bạo lực, các chế độ cộng sản đã reo rắc kinh hoàng khắp thế giới trong thế kỷ 20 – không những hoàn toàn đi ngược lại lý tưởng phục vụ xã hội, mà còn hiện nguyên hình là một chế độ khủng bố người dân và tiêu diệt con người. Sách Đen về Chủ Nghĩa Cộng Sảnước tính các chế độ cộng sản đã giết hại tới 100 triệu người trong thế kỷ 20, và còn gây ra biết bao đau khổ, hệ lụy cho đến ngày nay.
Hầu hết các nạn nhân cộng sản đều dị ứng và khinh ghét chủ nghĩa xã hội. Ngoài các di dân tị nạn cộng sản tại Mỹ, các thành phần quần chúng khác cũng dị ứng với XHCN vì đơn giản cho rằng chủ thuyết này đi ngược lại chủ nghĩa tư bản – được hiểu nôm na là kinh tế thị trường và là nền tảng phát triển kinh tế của Mỹ. Các cuộc thăm dò cho thấy đa số người dân Mỹ (55%) có ác cảm với CNXH. Một số người trong đảng Cộng Hòa lợi dụng tâm lý ghét CNXH để xuyên tạc đảng Dân Chủ là ủng hộ cho XHCN, và đã tạo được “con ngáo ộp” là “Nước Mỹ đang có nguy cơ bị cộng sản hóa.”
Thực ra, chủ trương bình đẳng hóa phúc lợi xã hội trong các thể chế dân chủ nhân bản qua các chính sách xã hội khác xa CNXH kiểu cộng sản như chế độ hiện hành tại Việt Nam. Mô hình dân chủ xã hội (DCXH – social democracy) tại Bắc Âu có một nền kinh tế tự do nhưng coi trọng tinh thần tập thể, do chính phủ dân chủ được người dân bầu ra bằng phương thức bầu cử tự do, công bằng. Thể chế DCXH coi dân làm trọng, tôn trọng nhân quyền, cổ xúy sự bình đẳng, xóa bỏ bất công, và đặt trọng tâm các chính sách vào mục tiêu phục vụ phúc lợi của người dân. Thể chế dân chủ xã hội bác bỏ chủ nghĩa cộng sản kiểu Marxist-Leninist.
Do đó, chúng ta cần phân định rằng khuynh hướng xã hội trong một nền dân chủ như tại Mỹ khác xa với xã hội chủ nghĩa kiểu Marxist-Leninist.
Các chế độ độc tài cộng sản cũng thường hay lợi dụng chữ dân chủ cho mục tiêu tuyên truyền giả trá của họ, mà người Việt Nam đã hiểu quá rõ
qua kinh nghiệm xương máu của mình. Các chữ dùng, do đó, cần phải được tìm hiểu kỹ qua việc làm của những người chủ trương, thay vì chỉ do
ấn tượng về chữ dùng mà đánh giá, thì mới không bị rơi vào bẫy của các chính trị gia mị dân.
[Mỹ đã từng kinh qua giai đoạn khủng bố của McCarthyism, hay Red Scare, do Thượng nghị sĩ Joseph McCarthy chủ xướng bằng cách cáo buộc các đối thủ chính trị là cộng sản, và tạo ra một làn sóng nghi ngờ, bắt bớ, điều tra, chia rẽ, sợ hãi, khủng bố bao trùm lên đất nước trong nhiều năm dài (1946 đến 1954) mà dư âm vẫn còn vang đến tận ngày nay].
Các nước Bắc Âu và những nền dân chủ khác theo khuynh hướng dân chủ xã hội đã tạo ra được một xã hội hài hòa giữa mục tiêu phát triển kinh tế dựa trên động lực lợi nhuận cá nhân, và mục tiêu bình đẳng xã hội qua những chính sách phục vụ lợi ích chung, cùng với một nền dân chủ vững mạnh. Xã hội của họ được ổn định và mức hạnh phúc của người dân được đánh giá cao hơn cả quốc gia giầu có nhất thế giới là Hoa Kỳ. Người dân tại các quốc gia này được chăm sóc, nâng đỡ qua nhiều chương trình xã hội: y tế và giáo dục miễn phí, trợ cấp nuôi dạy con trẻ, được dịp nghỉ lễ nhiều hơn, được quyền theo đuổi ước mơ của mình … Đời sống của họ bình yên, thanh thản và hạnh phúc hơn, tuy không giầu có bằng, nhưng không bị căng thẳng như tại Mỹ.
Do đó, khuynh hướng xã hội tại Mỹ chỉ là một điều chỉnh hợp lý sau quá trình thử nghiệm và phát triển mô hình chủ nghĩa tư bản dân chủ
(democratic capitalism). Nhưng với những thay đổi có khuynh hướng cải thiện đời sống xã hội, liệu Mỹ có thể biến dạng thành XHCN theo kiểu
cộng sản như một số người Việt Nam tị nạn lo sợ hay không?
Những khuynh hướng phục vụ xã hội và bảo vệ môi trường không thể nào biến Mỹ trở thành một quốc gia độc tài cộng sản. Tại sao?
Một nền dân chủ đích thực và vững mạnh như Mỹ có những yếu tố nền tảng sau đây:
Tam quyền phân lập: tách rời Hành pháp, Tư pháp và Lập pháp để tránh quyền lực tập trung vào tay một thiểu số, đồng thời các cơ chế này cũng kiểm soát lẫn nhau.
Đa đảng và bầu cử tự do định kỳ để chọn người đại diện xứng đáng có nhiệm kỳ giới hạn.
Tự do ngôn luận, tự do truyền thông và tự do Internet, tức Đệ Tứ Quyền và Đệ Ngũ Quyền, để cân bằng quyền lực chính phủ.
Xã hội dân sự bao gồm các tổ chức phi chính phủ (NGO) và các cơ quan thiện nguyện – cũng là một lực đối trọng với chính quyền, giữ vai trò vừa đóng góp bổ sung vừa kiểm soát chính quyền.
Nền luật pháp nghiêm minh đặt trên nền tảng công bằng và trong sáng.
Chính phủ vận hành minh bạch trong phạm vi luật định. Không ai được quyền ngồi trên pháp luật.
Các chế độ độc tài hoặc cộng sản hoàn toàn thiếu vắng sáu yếu tố căn bản này, do đó dù có theo đuổi kinh tế thị trường (như CSVN và CS Trung Quốc) thì xã hội vẫn đầy rẫy những bất công, tham nhũng, phân cực giàu nghèo, phi nhân quyền, thiếu hạnh phúc, đầy bạo lực, người dân sống trong nơm nớp lo sợ và bất ổn, và đất nước khó phát triển đúng với tiềm năng của dân tộc.
Điều đáng sợ tại Hoa Kỳ hiện nay là sự thao túng quyền lực của một nhóm người cấu kết với nhau vì quyền lực và quyền lợi cá nhân/nhóm/hay tập đoàn, sẵn sàng tấn công vào các định chế và nguyên tắc cơ bản nêu trên khiến nền dân chủ bị xói mòn, tạo sự chia rẽ trầm trọng trong quần chúng, nhiễu loạn sự thật bằng tin giả và thuyết âm mưu, tấn công vào các giá trị nền tảng kể cả các giá trị luân lý lẫn truyền thống (như Hoa Kỳ là một xứ sở của di dân thì nay chống di dân), hủy hoại niềm tin vào các định chế và phương cách vận hành dân chủ, kể cả tấn công vào những cuộc bầu cử và quyền bỏ phiếu của cử tri.
Nhưng sức mạnh của Hoa Kỳ để bảo vệ nền dân chủ chính là tinh thần tranh đấu mạnh mẽ của người dân – một di sản của di dân đã từng phải vượt thoát những cảnh ngộ đau thương, khó khăn từ cố quốc của mình; và truyền thống tranh đấu của những người Mỹ da đen cho quyền làm người và quyền bình đẳng với mọi công dân Mỹ. Các yếu tố phóng khoáng, chủ động và linh động thay đổi để thích nghi của một xã hội mở cũng sẽ giúp Hoa Kỳ sửa sai những hiện tượng tiêu cực hiện nay để bảo vệ nền dân chủ và đưa đất nước tiến lên.
Các phong trào tranh đấu gần đây với hàng triệu người tham gia khắp nước (chống xách nhiễu tình dục, chống kỳ thị chủng tộc, chống bạo lực súng đạn – đặc biệt những vụ bắn giết hàng loạt tại các trường học, nhà thờ, nơi công cộng) đã thể hiện bản chất tranh đấu mạnh mẽ của người dân Mỹ và sức mạnh quần chúng (people’s power) rất cần thiết trong các cuộc đấu tranh bất bạo động.
Kết luận:
Trên hành trình đi tìm một mô hình phù hợp nhất để điều hành xã hội và chung sống, nhân loại đã trải qua nhiều thử nghiệm, có khi đầy đau thương và đẫm máu. Điều dứt khoát ở giai đoạn hiện nay (2020) là những chế độ độc tài (độc đảng, hoặc cá nhân trị, tập đoàn trị hay gia đình trị) không thể đem đến hạnh phúc cho người dân; và những quốc gia tự do, dân chủ đã phát triển hữu hiệu hơn một cách vượt trội.
Trong những nền dân chủ này, nền kinh tế thị trường cần phải được điều chỉnh để nâng đỡ mọi thành phần xã hội trong nhu cầu và mục tiêu phục vụ cho hạnh phúc chung. Giữa hai khuynh hướng cực tả (communism) và cực hữu (capitalism) của các chủ thuyết kinh tế, một quốc gia được tự do điều chỉnh vì phúc lợi của toàn dân sẽ tự động hướng về trung tâm giữa hai cực và tìm ra cho mình một điểm phù hợp nhất cho dân tộc và đất nước.
Nước Mỹ đang chuyển mình thay đổi để tốt đẹp hơn, nhất là một khi đã kinh qua thảm họa của đại dịch COVID-19, của chia rẽ trầm trọng, bạo lực (cảnh sát và súng đạn), kỳ thị chủng tộc và giới tính, phân cực giầu nghèo, nhiễu loạn thông tin, nhũng lạm quyền lực, sa sút uy tín với đồng minh và quốc tế. Tất cả đã và đang là những thử thách lớn cho hành trình đi tìm một mô hình sinh hoạt phù hợp nhất cho quốc gia đa chủng-đa văn hóa đầy phức tạp này, nơi đã từng là mẫu mực phát triển cho thế giới và là vùng đất hứa của hằng trăm triệu di dân trốn thoát từ những vùng đất đau khổ trên trái đất. Sức mạnh đấu tranh của di dân và nạn nhân của các thể chế bạo lực, nô lệ sẽ luôn là sức mạnh quật khởi để bảo vệ mảnh đất hứa này.
Anna Thục Quyên
Tháng 9, 2020
—
Lịch Sử
Để Mất Trung Hoa Năm 1949 Sai Lầm lớn Nhất Của Tổng Thống Truman
Trọng Đạt
Thế Chiến Thứ Hai đang diễn ra, Hoa Kỳ đứng ngoài vòng. Khi bắt đầu Thế Chiến Nhật có 10 Hàng không mẫu hạm lớn và tối tân nhất thời đó. Ngày 7/12/1941 Nhật đem Hạm đội đánh Trân Châu Cảng gây thiệt hại nặng và kinh khiếp cho Mỹ: 20 tầu chiến bị chìm, hư hại, gần 200 máy bay bị hủy hoại, 2400 phi công, thủy thủ bị thiệt mạng.
Hai ngày sau Mỹ tham gia cuộc Thế Chiến, đưa 80% lực lượng sang Châu Âu chỉ để 20% tại Á Châu vì Đức Quốc Xã nguy hiểm hơn. Hoa Kỳ đưa quân sang Châu Âu vì cái thế “môi hở răng lạnh” chứ không phải đi làm nghĩa vụ quốc tế.
Sang năm 1942, Đồng minh bắt đầu thắng thế, Hải quân Nhật thua to tại trận thủy chiến Midway, Đức Quốc Xã đầu hàng tại Stalingrad, hai trận này đã được xếp trong số 10 trận đánh lớn nhất Thế giới vì nó đã thay đổ khúc quành cuộc chiến. Năm 1944 quân Đức thất bại trên khắp mặt trận miền Đông, tháng 6/1944 Mỹ-Anh đổ bộ vào Normandie, tháng 2/1945 đã vào tới miền Tây nước Đức.
Chiến tranh Âu Châu gần kết thúc Roosevelt, Staline, Churchill họp tại Yalta (từ 4 tới 11/2/1945) để bàn về chia chác ảnh hưởng (1). Tháng 4-1945 Đại Tướng Mỹ George Patton đã tiến tới biên giới Tiệp Khắc nhưng phải dừng lại vì Tiệp đã được nhường cho Nga (2). Người Mỹ nhường Đông Âu cho Nga để bớt tốn xương máu, cũng là để nhờ Nga phụ giúp đánh quân Nhật tại Á châu vì lực lượng địch còn khoảng bốn, năm triệu, trù tính đánh từ một năm rưỡi tới hai năm (3). Trước Thế chiến thứ hai chỉ một mình nước Nga theo Cộng Sản, Staline chủ trương tiến lên chủ nghĩa xã hội trong phạm vi nước Nga trái với Trosky muốn tiến lên vô sản hóa toàn thế giới. Khi Mỹ nhường Đông Âu cho Nga họ đã vớ được một lô đồng chí để bành trướng thế lực. Các nước tư bản dân chủ Tiệp, Ba Lan, Lỗ Ma Ni, Hung Gia Lợi, Bảo Gia Lợi …đã chung lưng đấu cật cùng Tây phương chiến đấu chống phát xít Đức đến khi chiến thắng đã bị Hoa Kỳ bán đứng cho Nga.
Cuộc nội chiến Trung Hoa
Tổng Thống Roosevelt (Dân Chủ) mất ngày 12/4/1945, Phó TT Truman lên thay
Các hạm đội Mỹ, Anh từ Âu châu chuyển về Thái Bình Dương để kết thúc mặt trận châu Á, Sô viết chuyển quân bằng đường bộ từ Tây sang Đông như đã thỏa thuận tại Yalta. Ngày 6 và 9 tháng 8-1945 TT Truman ra lệnh ném bom nguyên tử xuống hai thành phố lớn ở Nhật, ngay sau đó một triệu rưỡi quân Nga tấn công lộ quân Quân Đông Nhật tại Mãn Châu. Sự thực Sô Viết chỉ nhẩy vào ăn có sau khi Mỹ đã ném bom nguyên tử, khoảng một triệu quân Nhật đầu hàng. Người Nga lấy kho vũ khí to lớn của Nhật kể cả xe tăng thiết giáp giao cho Mao Trạch Đông, giáo vào tay giặc.
Năm 1946 Tổng thống Truman cử Tướng George Marshall sang Tầu hòa giải Mao-Tưởng, Mỹ hy vọng Quốc-Cộng sống chung hòa bình. Người Mỹ vẫn lạc quan không hay biết gì về âm mưu thâm độc của Staline, ông ta lừa gạt Mỹ từ đầu chí cuối. Mao vận động Nga yêu cầu Anh, Mỹ bắt ép Tưởng Giới Thạch ký đàm phán (4). Tưởng-Mao thảo luận một tháng (cuối 8/1945 tới 10/10/1945) rồi ký hòa ước tháng 1/1946 nhưng chỉ được 6 tháng thì nội chiến nổ ra. Lúc này theo tài liệu CS, Mao chỉ khiểm soát 1/4 đất đai và 1/3 dân số.
Tưởng Giới Thạch đưa 1 triệu 6 trăm ngàn quân từ miền Nam lên Mãn Châu, Mỹ giúp máy bay chuyên chở. Tưởng thắng được những tháng đầu rồi dần dần mất ưu thế, năm 1948 Mao bắt đầu thắng thế. Quốc Dân Đảng chia rẽ lại cách xa căn cứ tiếp liệu tại miền Trung nước Tầu, đất đai bị Cộng quân chiếm. Mao vừa khủng bố và dụ dỗ người dân để đưa họ ra trận tuyến gian khổ. Quốc dân đảng cũng mất lòng dân vì dùng bạo lực nên họ đã bỏ theo CS (5). Quốc dân Đảng (QDĐ) mất hơn một triệu quân tại đây và bắt đầu thất thế.
Từ 12/9 tới 12/11/1948 diễn ra những trận đánh lớn, Quốc Dân Đảng ở thế thủ, dần dần xa cách Mỹ. Cộng quân chiếm được nhiều thành phố lớn Hoa Bắc, họ chiếm Mãn Châu hoàn toàn. Mao tiêu diệt được 144 sư đoàn thiện chiến của Tưởng. Cuối năm 1948, đầu năm 1949 bà Tống Mỹ Linh, phu nhân Tưởng Giới Thạch sang Mỹ xin viện trợ nhưng bị bác bỏ. Tháng 9-1948 Cộng quân chiếm tỉnh Sơn Đông, tháng 4-1949 Cộng quân vượt sông Dương Tử chiếm Nam Kinh Thủ đô Quốc Dân Đảng Trung Hoa, họ tiến về Hoa Nam.
Ngày 1 tháng 10 năm 1949, Mao Trạch Đông tuyên bố thành lập Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa, thủ đô là Bắc Bình, nay đổi là Bắc Kinh. Cuối năm 1949 Tưởng Giới Thạch và khoảng 2 triệu người Quốc Dân Đảng chạy khỏi Đại lục tới đảo Đài Loan.
Dư luận Mỹ chỉ trích, lên án Tổng thống Truman đã để mất Trung Hoa vào tay Cộng Sản. Thượng nghị sĩ Joe McCarthy cho rằng việc ngăn chận CS Tầu cần phải viện trợ nhiều hơn và có lẽ phải dùng cả không lực. Người ta bắt đầu hỏi ai đã làm mất Trung Hoa? tỷ lệ ủng hộ Truman từ 70% xuống còn 35%. Bộ trưởng ngoại giao của Truman bị coi là thằng hèn, Tướng George Marshall, bộ trưởng ngoại giao tiền nhiệm bị coi là tên phản bội.
Lyndon Johnson hồi đó là Thượng nghị sĩ tiểu bang Texas (Jan/1951-Jan/1953) cho rằng Truman đã không tròn trách nhiệm để mất Trung Hoa, khi Johnson lên làm Tổng thống (1964) ông đã cố không đi vào vết xe đổ của quá khứ.
Cuộc Cách mạng Trung Hoa chỉ là sự nối dài quyền lực của Sô Viết. Dean Rusk nói Cách mạng Trung Hoa không phải của người Tầu mà là Made in Moscow. Nhiều người Mỹ cho rằng CS đang tiến bước mạnh và nếu không ngăn chận chúng sẽ tràn ngập thế giới (6). Các tài liệu về cuộc chiến vĩ đại này cho biết:
Năm 1946-1947 Tưởng có hơn 4 triệu quân chủ lực – Mao có khoảng 1 triệu 3 trăm ngàn quân chủ lực và 2 triệu du kích,
Giữa năm 1948 Tưởng còn 3 triệu rưỡi – Mao có 2 triệu 8,
Tháng 6-1949 Tưởng còn 1 triệu rưỡi – Mao có 4 triệu
Có dư luận chê Quốc Dân Đảng Trung Hoa có một lực lượng hùng hậu, được Mỹ viện trợ 4 tỷ đô la quân sự nhưng lại bị Cộng quân yếu hơn đánh bại. Người ta cũng nêu lý do Quốc Dân Đảng mất lòng dân, tàn ác trong khi đối phương tuyên truyền khiến đạo quân ngày càng lớn mạnh chuyển bại thành thắng.
Cũng có tài liệu nói sau Thế chiến thứ hai, cán cân quân sự nghiêng về phía Cộng Sản Tầu. Chủ lực quân của họ tăng lên 1 triệu 2 và 2 triệu du kích. Vùng kiểm soát của họ có 19 căn cứ chiếm 1/4 lãnh thổ Trung quốc và 1/3 dân số gồm nhiều tỉnh thành quan trọng. Ngoài ra Nga Sô đã trao cho CS Tầu kho vũ khí to lớn lấy được của Nhật cũng như đã giúp họ nhiều quân viện, CS cũng được Nga giao cho miền Đông Bắc Trung Hoa (7)
Quốc Dân Đảng có ưu thế quân sự, họ chống quân Nhật hồi Thế chiến thứ hai đã bị mất nhiều đơn vị tinh nhuệ trong những trận đánh lớn khi ấy CS Tầu ít thiệt hại, họ ít đụng chạm Nhật. Tưởng Giới Thạch cho Mãn Châu là một vị trí chiến lược quan trọng cần phải chiếm giữ và đã đưa 1 triệu 6 trăm ngàn quân lên đánh CS được Mỹ giúp cho máy bay chuyển quân. Tưởng Giới Thạch thua trận mùa thu 1948 đó là một khúc quành quan trọng trong cuộc chiến tranh Quốc-Cộng , QDĐ chia rẽ và vì xa trung tâm tiếp liệu ở miền Trung nên đã thảm bại (8). Một phần vì tại Hoa Bắc, Mãn Châu địch mạnh, một phần QDĐ bị suy yếu vì Thế chiến thứ hai, sự sai lầm của Tưởng cho chuyển quân lên vùng xa xôi nên đã mất hơn một triệu quân. Địch tuyển được nhiều quân, đánh biển người, một chiến thuật man rợ và lợi hại khiến QDĐ ngày càng thua nhiều trận lớn.
Tướng George Marshall nói không có dấu hiệu gì cho thấy Nga Sô viện trợ quân sự cho Mao, đó là điều ngây thơ lạc quan, khinh địch vốn dĩ của người Mỹ. Cuộc chiến Quốc-Cộng kéo dàì mấy năm, sôi động nhất là những năm 1947, 1948, 1949, hai bên đánh bằng cấp quân đoàn, lộ quân có khi lên tới hàng trăm sư đoàn. Nếu không có viện trợ của Sô Viết, Tầu Cộng lấy đạn dược tiếp liệu ở đâu để tham gia những trận đánh long trời lở đất trong cuộc nội chiến vĩ đại này?
Cũng y như trong cuộc chiến VN, các nhà học giả Mỹ nghiên cứu chiến tranh VN thường ít nói tới việc Quốc Hội Dân Chủ cắt giảm viện trợ 50% mỗi năm từ giữa 1973, họ chỉ chê bai chính phủ VNCH thối nát tham nhũng, sai lầm trong chiến thuật. Quốc Hội Mỹ cắt giảm viện trợ xương tủy, tháng 4/1975 quân đội VNCH không còn gì để chiến đấu. Người Mỹ chỉ trích QDĐ Trung Hoa và VNCH tham nhũng để mất nước mà không bao giờ nhìn nhận trách nhiệm của họ.
Chiếm được Trung Hoa, dân số chiếm một phần tư (1/4) thế giới hồi đó, cán cân giữa Thế giới Tự Do và khối CS lệch hẳn đi. Trước Thế chiến Thứ Hai chỉ có một mình nước Nga theo CS, dần dần trước sự sai lầm và dễ dãi của Hoa Kỳ, Staline chiếm được một giải đất rộng mênh mông từ Âu sang Á.
Sau này năm 1985 cựu Tổng thống Nixon nói (9) )“Sô Viết không phải gửi quân nhưng đã thống trị được 9 nước kể từ 1974”. Nixon cảm phục Nga không đem quân sang, chỉ đứng ngoài giật giây mà đã chiếm được nhiều nước. Cuộc chiến tranh Quốc – Cộng 1946-1949 cho thấy Nga không đem quân vào, trong khi Mỹ đã đưa vào 50,000 quân mà vẫn thất bại.
Hoa Kỳ nhường Đông Âu cho Nga năm 1945 để nhờ họ đánh quân Nhật là một lỗi lầm tai hại, vừa mất Đông Âu rồi mất cả Trung Hoa. Người Mỹ bỏ rơi Tưởng Giới Thạch vì vai trò chống Nhật của ông đã hết. Họ bỏ Trung Hoa cũng vì không thấy tầm quan trọng của vấn đề, chưa nhìn ra hậu quả lớn lao ngay sau đó là những cuộc chiến đẫm máu do CS gây ra.
Năm 1950, cuộc chiến Cao Ly và Việt Nam
Ngày 5-12-1949 Mao đã ra lệnh sửa chữa các sân bay, chuẩn bị đổ bộ chiếm Đài Loan. Ngày 5-1-1950 Truman tàn nhẫn tuyên bố thừa nhận Đài Loan là lãnh thổ Trung Quốc, ông ta nói sẽ không can dự vào cuộc tranh chấp, sẽ không viện trợ quân sự cho Tưởng, có nghĩa là công khai tuyên bố bỏ Đài Loan (10)
Mỹ công kích Tưởng và các Tướng lãnh QDĐ bất tài, tham nhũng làm mất Trung Hoa để tự bào chữa cho họ. Tháng 8-1949, Nga có bom nguyên tử không còn sợ Mỹ, CS giúp Bắc Triều Tiên (Cao Ly) vượt vĩ tuyến 38 xâm lăng Nam Triều Tiên. Nga, Tầu bây giờ công khai đương đầu với Mỹ. Cuộc chiến bùng nổ khiến Truman hốt hoảng đưa quân vào miền Nam Triều Tiên can thiệp dưới danh nghĩa Liên Hiệp Quốc. Mỹ tuyên bố bảo vệ Đài Loan khiến Đài Loan thoát chết trong gang tấc.
Tướng Navarre, cựu Tư lệnh Đông Dương nhận định
“Qua kinh nghiệm đau thương Trung Hoa và nhất là Triều Tiên, người Mỹ mới nhận ra mối nguy Cộng Sản bành trướng tại Đông Nam Á, nhưng họ biết trễ mất 5 năm (11)
Người Mỹ biết tới sự nguy hiểm của CS trễ mất 5 năm vì không đề phòng Staline
Hoa Kỳ từ 1950 bắt đầu được nếm mùi hậu quả của việc bỏ rơi Trung Hoa: đồng thời với chiến tranh Triều Tiên, từ 1950 Trung Cộng tiến sát biên giới Việt Hoa viện trợ, huấn luyện cho Việt Minh và thành lập nhiều sư đoàn chính qui (304 và 308, 312, 316, 320…) những năm 1950 và 1951, Việt Minh ngày càng lớn mạnh.
Chiến tranh Triều Tiên
Tháng 6/1950 Bắc Triều Tiên đưa 135,400 quân cùng 150 xe tăng, gần 200 máy bay vượt vĩ tuyến 38 xâm lăng Nam Triều Tiên… Nam Triều Tiên yếu, thua chạy. Ngày 28-6, Bắc quân chiếm Hán Thành (Seoul).
TT Truman lệnh cho Tướng McArthur chở súng đạn giúp Nam Hàn. Ông không nghe cố vần đề nghị oanh tạc Bắc Hàn, các nước Tây phương đồng ý với Mỹ gửi quân. Truman ra lệnh cho Hải, Không quân Mỹ đánh vượt qua vĩ tuyến 38 nhưng không vào địa phận của Nga, Tầu.
Tháng 8-1950 quân Nam Hàn và Mỹ mới đến tiếp cứu rút về một góc tại bán đảo quanh tỉnh Pusan. Không quân Mỹ oanh kích mỗi ngày 40 phi vụ yểm trợ bộ binh, chống thiết giáp. Oanh tạc cơ chiến lược B-29 từ căn Nhật sang yểm trợ, phá hủy hầu hết đường xe lửa, cầu, kho hàng tại Bắc Hàn. Thượng tuần tháng 9, quân đội Liên Hiệp Quốc và Nam Hàn đông và mạnh hơn Bắc Hàn nhiều theo tỷ lệ 180 ngàn so với 100 ngàn.
Mỹ bắt đầu phản công, đổ bộ tại Inchon và tiến về Bắc, lực lượng gồm Quân đoàn 10 (70 ngàn lính) có sự yểm trợ của 8,600 quân Nam Hàn. Tướng McArthur chiếm lại Seoul nhanh chóng. Quân Bắc Hàn bị chia cắt vội rút về Bắc, quân Liên Hiệp Quốc truy đuổi quân Bắc Hàn qua vĩ tuyến 38, Mỹ thừa thế tiến lên để chiếm luôn Bắc Hàn.
Ngày 4-1-1951 quân Trung Cộng và Bắc Hàn lại chiếm Seoul khiến Mỹ phải rút, Tướng Walker chết vì tai nạn, Tướng Ridway lên thay. Tình thế nghiêm trọng, McArthur dự tính xử dụng bom nguyên tử đối với Trung Cộng
Ngày 16-3-1953, Lộ quân 8 chiếm lại Seoul lần thứ 4 trong một năm, thành phố tan nát không còn gì, Tướng McArthur bị TT Truman cách chức ngày 14-5-1951: công khai đòi mở rộng chiến tranh và xử dụng bom nguyên tử. Ridway thay thế McArthur, tập hợp quân sĩ để phản công.
Khi cuộc chiến mới bắt đầu hai bên càn qua, quét lại các phần đất, nay mặt trận đã được định vị trí, hai bên đã bắt đầu thương thuyết. Họ đàm phán tại Kaesong ngày 10-7-1951, cả hai phía đều vừa đánh vừa đàm.
Ngày 29-11-1952 TT Eisenhower (Cộng Hòa) mới đắc cử hứa sẽ đem lại hòa bình, ông đi Triều Tiên tìm giải pháp. Liên Hiệp Quốc chấp nhận đề nghị của Ấn Độ hai bên đình chiến. Ngưng bắn được thực hiện ngày 27-7-1953 tại vùng giới tuyến gần Vĩ tuyến thứ 38 và một vùng phi quân sự Demilitarized zone (DMZ) được thiết lập quanh vĩ tuyến cho tới nay vẫn được giữ nguyên. Cho tới nay không có Hiệp định nào được ký kết.
Bản tin CBS news cho biết con số của Ngũ Giác Đài (12) tại Triều Tiên 1950-1953, Mỹ có 36, 516 người lính tử trận.
Chiến tranh Việt Nam
Người Mỹ tránh can thiệp Trung Hoa những năm 1947, 48… vì sợ sa lầy nhưng sau đó họ đã bị sa lầy vì chiến tranh Triều Tiên và sau Triều Tiên là cuộc chiến VN lớn và tàn khốc, lâu dài, tối tân gấp 10 lần cuộc chiến Triều Tiên.
Năm 1950 Trung Cộng giúp Việt Minh thành lập năm sư đoàn chính qui: 304, 318, 312, 316, 320, sau đó sư đoàn 351 vũ khí nặng. Việt Minh nay công khai đánh Pháp bằng những đơn vị lớn. Cuối tháng 7-1953 Triều Tiên đình chiến, Trung Cộng viện trợ cho VM tăng vọt hơn trước để đánh Điện Biên Phủ. Mỹ cũng tăng viện trợ cho Pháp, năm 1954 Mỹ đã gánh 78% chiến phí (13). Việt Minh đưa gần hết các sư đoàn chính qui của họ vào trận đánh lịch sử này, tổng cộng 63,000 người gấp 4 lần Pháp (12 tiểu đoàn và 5 tiểu đoàn nhẩy dù) (14). Tháng 3/1954 Tình hình quân sự ĐBP ngày một xấu, phi trường bị pháo kích hư hại, sau ngày 26-3-1954, khu lòng chảo chỉ còn tiếp tế tăng viện bằng thả dù quân lính cũng như lương thực, đạn dược, số phận của ĐBP đã được quyết định rồi.
Pháp và Mỹ đều thấy nguy cơ ĐBP sẽ thất thủ. Từ cuối tháng 3, Tòa Bạch Ốc đã nghiên cứu kế hoạch cứu nguy ĐBP bằng oanh tạc ồ ạt với khoảng gần 100 oanh tạc cơ hạng nặng B-29, mỗi chiếc mang 9 tấn bom cùng với 400 máy bay chiến đấu hộ tống. Kế hoạch lấy mật danh Kên Kên
TT Eisenhower muốn hỏi ý kiến Quốc hội vì rút kinh nghiệm chính phủ Truman tham chiến tại Triều Tiên không đưa ra Quốc hội đã bị chỉ trích. Kế hoạch này được các sử gia Bernard Fall và Philippe Devillers tường thuật lại thập niên 60 (15).
Ngày thứ bẩy 3-4-1954, tám vị Đại diện Quốc hội được mời tới Bộ ngoại giao để hội thảo bí mật với các vị Đại diện Hành pháp. Thượng nghị sĩ Lyndon Johnson (Texas) phát biểu đòi phải lập Liên Minh quân sự, các vị Đại diện Quốc hội khác đồng ý với Johnson nên người ta coi như ông đóng vai chính trong việc ngăn cản chiến dịch cứu nguy bằng oanh tạc trong khi tình hình ĐBP vô cùng nguy khốn không có thì giờ lập liên minh quân sự.
Sáng 23-4 Ngoại trưởng Pháp Bidault đưa cho Ngoại trưởng Mỹ Dulles thư của Navarre mới gửi, ĐBP sắp sụp đổ, muốn ngăn chận tai họa đó chỉ còn cách cho oanh tạc ồ ạt, nước Mỹ có thể xét lại kế hoạch Kên Kên được không?
Bi kịch cuối cùng là cuộc họp của TT Eisenhower, Đô đốc Radford TTMT, một số viên chức cao cấp ngày 29-4 tại Hoa Thịnh Đốn, họ duyệt lại toàn bộ tình hình một lần nữa. Giới quân sự chỉ có Đô đốc TTMT Radford vẫn ủng hộ hoàn toàn dù là can thiệp đơn phương (không cần Quốc Hội) để cứu ĐBP. Tư lệnh Hải quân, Đô đốc Carney và Tướng Twining, TMT Không quân không nhiệt tâm với kế hoạch này. Tướng Ridway, TMT quân đội Mỹ chống đối hoàn toàn kế hoạch, cuối cùng TT Eisenhower quyết định không giúp Pháp. ĐBP thất thủ ngày 7-5-1954.
Hậu quả của Việc Hoa Kỳ không thực hiện được kế hoạch Kên Kên đã ám ảnh theo đuổi chính phủ Eisenhower một cách kỳ lạ ngay cả sau khi ngoại trưởng Dulles qua đời năm 1959 (16). Người Mỹ hối tiếc đã không thực hiện chiến dịch Kên Kên để cho Việt Minh, phía CS thắng lớn, ĐBP đã làm rung động cả thế giới, nó thay đổi cả một khúc quành lịch sử.
Trong phần kết luận cuốn ĐBP, GS Bernard Fall cho rằng Tây phương (Anh-Mỹ) tránh can thiệp vào Đông Dương năm 1954 mà sau này họ phải can thiệp năm 1967 (VNCH). Nếu ĐBP không bị thất thủ năm 1954 có lẽ lịch sử VN sẽ ít phức tạp hơn (17) và gần đây hai nhà sử gia Logevall, Ted Morgan cũng đồng quan điểm trong hai cuốn sách lớn viết về ĐBP và cuộc chiến Đông Dương lần thứ I
Bernard Fall nói
Ở đây ĐBP không phải chỉ là thất trận của Pháp mà cả của Mỹ. (18)
Hoa Kỳ đã bỏ lỡ cơ hội tiêu diệt chủ lực quân địch, để 10 năm sau vào năm 1964, 65 đạo quân đó lớn mạnh và người Mỹ phải đương đầu với một cuộc chiến vô cùng đẫm máu. Thượng nghị sĩ Johnson đã trở thành Tổng Thống Mỹ, ông phải gánh chịu hậu quả của chính ông, 10 năm trước (1954) Johnson đã ngăn cản chiến dịch Kên Kên.
Mỹ sợ sa lầy tại ĐBP và cuối cùng họ phải tốn kém 141 tỷ đô la (19) và hơn 58,000 người lính tử trận. Thượng Nghị Sĩ Lyndon Johnson và TT Eisenhower là hai người chịu trách nhiệm nặng nề nhất về sự sai lầm này. Nếu thực hiện kế hoạch Kên Kên chưa chắc đã mất miền Bắc, chưa chắc đã có Hiệp Định Geneve và cuộc di cư vĩ đại.
Chiến tranh Việt Nam sang thập niên 60, 70 lớn và tàn phá hai miền lâu dài và nhiều hơn Triều tiên gấp 10 lần, số bom đạn được ném tại Việt Nam và Đông Dương từ thập niên 60 nhiều hơn số bom ném tại Âu Châu thời Đệ Nhị Thế Chiến. Trận oanh tạc Linebacker từ tháng 5 tới tháng 9-1972 tại Vùng I và trận oanh tạc Linebacker II cuối năm 1972 tại Hà Nội, Hải Phòng đã xử dụng mỗi trận khoảng 200 B-52, tức một nửa số B-52 của Mỹ. Riêng trận oanh tạc cuối năm 1972 tại Bắc Việt trong 11 ngày đêm được coi là lớn nhất thế giới kể từ sau Thế Chiến Thứ Hai.
CSBV đưa vào trận Mùa hè đỏ lửa 14 sư đoàn và 26 trung đoàn độc lập, và 300 xe tăng, phía VNCH có 13 sư đoàn và 15 liên đoàn Biệt động quân. Trận tấn công Sài Gòn tháng 4-1975, CSBV đã đưa vào đây khoảng 15 sư đoàn (tương đương 5 quân đoàn) và trên 10 trung đoàn độc lập, tổng cộng 20 sư đoàn. Phía VNCH có 13 sư đoàn nhưng bị cạn kiệt về tiếp liệu đạn dược
Năm 1972, TT Nixon tìm cách ra khỏi cuộc chiến không lối thoát, ông thành công trong việc hòa với Trung Cộng để tìm hòa bình cho VN. Tháng 2/1972 TT Nixon sang Tầu, cái bắt tay giữa Mao Trạch Đông và Richard Nixon ít ra cũng đã làm cho nước Mỹ và cả Đông Nam Á một nền hòa bình cho tới nay đã được nửa thế kỷ. Nhiều người Việt quốc gia lên án Nixon hòa với Tầu Cộng để rút bỏ miền Nam, nhưng ông không có thực quyền để làm vậy. TT Nixon vẫn đứng sát TT Thiệu thành một phòng tuyến chống CS (20), nhưng người dân Mỹ, Quốc Hội (Dân Chủ) muốn ký Hiệp Định để chấm dứt sự can thiệp một cách có danh dự, nguyên nhân cuộc chiến nay không còn nữa (21)
Ngày 7-11-1972, Nixon đại thắng với số phiếu cao nhất từ xưa đến nay: 520 phiếu Cử tri đoàn (96% số phiếu), hơn đối thủ McGovern 18 triệu phiếu Phổ thông, nhưng đối lập Dân chủ vẫn giữ ưu thế Lưỡng viện: Hạ Viện 56%, Thượng viện 57%. Họ kết hợp với Truyền thông và Phản chiến nên rất mạnh, Nixon không có quyền gì mấy.
Kết Luận
Các vị chức sắc Quốc Hội muốn TT Nixon phải ký sớm Hiệp Định Ba lê nếu không họ sẽ ra luật chấm dứt chiến tranh đem quân về nước để đổi tù binh (22). Ngày 2-1973 Hạ Viện Dân Chủ bầu nội bộ tỷ lệ 154/75 cắt hết viện trợ Đông Dương để đổi lấy tù binh tại Hà Nội và rút hết quân, khi lên Thượng Viện tỷ lệ 30/12. Dân Chủ đe dọa VNCH
Sáu tháng sau Hiệp Định Paris 27-1-1973, Quốc Hội (Dân Chủ) cắt giảm viện trợ VNCH mỗi năm 50%. Ngày 8/8/1974 Nixon từ chức để khỏi bị Quốc Hội truất phế vì vụ Watergete. Tới cuối tháng 4/1975, quân dội VNCH chẳng còn gì để tiếp tục cuộc chiến.
Năm 1975 họ vứt bỏ Đông Dương và bây giờ cũng chẳng còn gì để vứt bỏ.
Khi bỏ rơi Quốc Dân Đảng Trung Hoa, TT Truman không nghĩ tới hậu quả tàn khốc của nó ngay sau đó và còn kéo dài tới tận ngày hôm nay.
So sánh Tổng sản lượng Mỹ-Hoa từ 1970 tới nay ta thấy Hoa Lục tiến rất nhanh từ thời TT Clinton, nhất là thời TT Obama họ đi hia bẩy dặm.
Năm 1970 TSL Mỹ là 1,075 tỷ. TSL Trung cộng 89 tỷ
Năm 1980 TSL Mỹ 2,862 tỷ. TSL TC lên 305 tỷ
Năm 1990 TSL Mỹ 5,979 tỷ, TSL TC lên 398 tỷ
Năm 2000 TSL Mỹ 10,284 tỷ, TSL TC lên 1,214 tỷ
Năm 2010 TSL Mỹ 14,964 tỷ, TSL TC lên 6,066 tỷ
Năm 2015 TSL Mỹ 18,036 tỷ, TSL TC lên 11,158 tỷ
Năm 2019 TSL Mỹ 21,439 tỷ, TSL TC lên 14,140 tỷ
(GDP in the United States and leaders; List of countries by largest historical GDP)
Trung Cộng làm gia công cho các nước phát triển, nhờ cái đống thịt nên giá thành hàng hóa rẻ họ thu được rất nhiều ngoại tệ.
Tiền nhiều họ tăng cường Ngân sách Quốc Phòng
Từ 1992 tới 2002 Ngân sách quốc phòng Hoa Lục tăng khiêm tốn từ 7 tỷ tới 20 tỷ, nhưng 10 năm sau NSQP của họ tăng vọt hơn 5 lần (23).
Năm 2002 tới 2012 NSQP tăng từ 20 tỷ tới 107 tỷ. Trung Cộng càng phồn thịnh về kinh tế lại càng tăng cường quân sự khiến Mỹ, các nước Đông nam Á lo ngại. Những năm gần đây thời Tập Cận Bình họ gia tăng NSQP với tỷ lệ cao: Năm 2014 NSQP là 132 tỷ, năm sau 2015 lên 141 tỷ, năm 2016 lên 147 tỷ, năm 2018 lên 175 tỷ, 2019 tăng 224 tỷ, nay 2020 tăng 237 tỷ (Mỹ nay 750 tỷ)
Ngày 28/5/1993 TT Bill Clinton ký Executive order khiến nước Mỹ mất 10 triệu jobs (xin coi How Bill Clinton sent manufacturing jobs to China) và GDP Trung Cộng tăng nhanh vùn vụt.
TT Trump chống Tầu từ nhiều năm trước. Ông đã viết sách nhắc nhở mối nguy của Hoa Lục. Một bài trích trong cuốn sách của Donald Trump đã đăng trên truyền thông cho thấy chủ trương chính sách chống Tầu của ông: Mỹ sẽ không để mất việc làm vì Trung Cộng, ta cần hành động.
Mặc dù những sai lầm của quá khứ nhưng việc ngăn chận sự bành trướng quân sự của Hoa Lục và sự cướp đoạt công việc của Mỹ nay vẫn chưa muộn.
Trọng Đạt
Cước chú
(1) Arthur Conte, Yalta Ou Le Partage Du monde, viết năm 1974.
(2) Lịch Sử Thế Chiến Thứ Hai (Histoire de La Seconde Guerre Mondiale)
(3) Năm 1957 C.V Gheorghiu viết Les Sacrifies du Danube, thể hiện nỗi uất hận của những nước Đông Âu trong vùng Danube: … đã bị Hoa Kỳ bán cho Sô Viết
(4) Quốc Cộng Đàm Phán, phim lịch sử Hồng Kông quay thập niên 80 kể lại giai đoạn này
(5) La Guerre civil en chine, Geographie.blog le monde.fr
(6) Communists Win China’s War, Macrohistoory and World Time Line, Fsmitha.com
(7) Chinese civil war, Wikipedia
(8) Chinese Communist Revolution, Wikipedia
(9) Richard Nixon, No More Vietnams trang 214
(10) https://nationalinterest.org/blog/buzz/history-question-why-did-china-never-invade-taiwan-96271
(11) Henri Navarre, Agonie de l’Indochine trang 27
(12) United States military casualties of war Wikipedia
(13)The Pentagon Papers Volum 1, Chapter 2.
(14) Quân sử 4, Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa trong giai đọan hình thành 1946-1955, Bộ Tổng Tham Mưu VNCH 1972 , trang 160
(15) Bernard Fall, Hell In A Very Small Place, The Siege of Dien Bien Phu;
Philippe Devillers: End of a War, Indochina, 1954
Gần đây, Giáo sư Fredrik Logevall và ký giả Ted Morgan đã đề cập lại đề tài này trong hai tác phẩm lớn của họ: Fredrik Logevall: Embers Of War, The Fall Of An Empire And The Making of America’s Vietnam, 2012; Ted Morgam: The Valley Of Death, The Tragedy at Dien Bien Phu That Led America In to The Vietnam, 2010.
(16) Bernard Fall, Hell In A Very Small Place trang 313
(17) Bernard Fall, Hell In A Very Small Place trang 462
(18) Hell In A Very Small Place trang 461.
(19) New york Times- US spent $141-Billion in Vietnam in 14 years
(20) Larry Berman: No Peace No Honor, Nixon, Kissinger and Betrayal in Vietnam, trang 199
(21) Sách nói trên trang 200
(22) Sách kể trên trang 200: Legislation to terminate the war
(23) Wikipedia: Military budget of China
Ca Nhạc Sĩ Hoàng Vân 